Kiest een computer de muziek op de radio?

VRT heeft 5 radiozenders (Radio 1, Radio 2, Studio Brussel, MNM en Klara), 2 digitale radiozenders (Radio2 BeneBene, De Tijdloze) en verschillende digitale non-stop zenders. Elke zender heeft z'n eigen publiek en maakt eigen muziekkeuzes. De VRT-radionetten focussen op verschillende muziekgenres en vullen elkaar zo aan. Die complementaire muziekprofielen zorgen ervoor dat zo goed als alle muziekliefhebbers hun gading vinden bij VRT.

Maar vooraleer radiozenders muziek kunnen draaien, moet die tot bij hen geraken. Het is niet zo dat de presentator een AUX-kabel in zijn of haar gsm pleurt, gauw een willekeure streamingdienst opzwiert en op die manier muziek uitzendt. Er zit wel degelijk een heel proces achter de muziekkeuze op jouw favoriete radiozender.

Hoe komt muziek tot bij VRT?

Elke VRT-radiozender heeft zijn eigen muziekredactie. Nieuwe muziek bereikt hen op vier verschillende manieren: 

1.    Zowel beginnende als meer professionele artiesten sturen hun muziek zelf door naar de verschillende muziekredacties. Via mail of andere digitale wegen komen er wekelijks honderden singles binnen bij VRT.

2.    De platenlabels zorgen voor nieuwe geluiden. Elke week houden de radiozenders tijd vrij voor pluggers die nieuwe muziek komen voorstellen. De platenfirma’s hebben hun eigen releasemomenten en agenda’s en komen via deze weg hun singles aan de radiozenders aanbieden.

3.    De VRT-muziekredacteurs speuren zelf ook actief naar nieuwe muziek. Ze hebben een netwerk van genrespecialisten (zoals Black Mamba of Jeroen Delodder) dat hen op de hoogte houdt van het muzieklandschap.

4.    Tot slot komen er heel wat tips binnen van luisteraars. Tegenwoordig is dat makkelijker dan ooit. Alle VRT-radiozenders hebben apps waarin muziekliefhebbers vlot en snel suggesties kunnen doen.

Je hebt zeker geen platendeal of grote entourage nodig om de playlist te halen. Een voorbeeld daarvan is Milo Meskens. Meskens had nog geen label of manager toen hij pas begon met muziek maken. Hij was gewoon komen aanbellen aan het onthaal met een cd?tje dat hij zelf had gebrand. Met alcoholstift had hij er de titel en zijn telefoonnummer op geschreven. Wij vonden dat zo?n sterk nummer en hebben er meteen onze Hotshot van gemaakt. Onze luisteraars vonden het een geweldig nummer.

_{Iris Wyckmans - muziekcoördinator bij Studio Brussel}

(Klik op de foto om het verhaal van Milo Meskens in De Playlist te horen)

Wat gebeurt er in een playlistvergadering?

Eens de muziek bij VRT is, beginnen de muziekredacteurs de nummers te beluisteren. Op een speciaal daarvoor ingerichte playlistmeeting bespreken ze nieuwe muziek en selecteren ze de nummers die op de radio te horen zullen zijn.

“We beluisteren alle ingezonden nummers," vertelt Iris Wyckmans, muziekcoördinator bij Studio Brussel. "Dat zijn er – voor Studio Brussel alleen al – tussen de 200 en de 300 per week. Om te vermijden dat de playlistvergadering eindeloos zou duren, maken we vooraf een selectie. Daarbij schrappen we de nummers die echt niet in ons muziekprofiel passen of die een bepaalde kwaliteitsnorm niet halen. De rest van de selectie nemen we mee naar de playlistvergadering, waar we samen naar de muziek luisteren en beslissen welke nummers op de radio komen."

"Een belangrijk criterium is originaliteit. Veel van de nummers die we binnenkrijgen zijn goed gemaakt, maar klinken als iets dat we al kennen. Wij zoeken naar frisse geluiden. Artiesten die ons weten te verrassen hebben dus een streepje voor in het keuzeproces," zegt Jonckheer.

We maken er wel echt een punt van om alle ingezonden nummers te beluisteren. 

_{Iris Wyckmans – muziekcoördinator Studio Brussel}

Manu Lammens is muziekcoördinator bij MNM. "De MNM Big Hit, het nummer dat we een heel week lang in onze etalage zetten, levert vaak de heftigste discussies op tijdens de meetings," vertelt Lammens. "Er zijn een aantal argumenten die dan doorwegen. We vinden het bijvoorbeeld belangrijk om lokaal talent af en toe een eens een duwtje in de rug te geven. Daarvoor is onze MNM Big Hit ideaal.”

Hoeveel nummers komen er op de radio?

Op de vier VRT-radiozenders (Klara niet meegerekend) waren in 2022 maar liefst 445.083 nummers te horen. Concreet gaat het om 30.869 verschillende songs. Radio 1 is in Vlaanderen de radiozender met de grootste muzikale diversiteit. En: meer dan unieke 8.300 songs waren in 2022 alleen op Radio 1 te horen. Studio Brussel is dan weer de radiozender met de grootste impact op artiestniveau. Van de ruim 13.400 gedraaide artiesten in 2022 waren er 2.478 alleen op Studio Brussel te horen.

Opvallend is dus de unieke impact van VRT-radio: zonder VRT-radio zouden 20.315 songs nooit aan bod zijn gekomen op één van de acht grootste Vlaamse radionetten*. Dat is bijna 66% van alle verschillende nummers die doorheen het jaar op deze netten werden gespeeld. En zonder VRT-radio zouden 7.921 artiesten niet te horen zijn geweest. Daartussen: Brihang, Coely, De Geest en Lous and The Yakuza.

Op onze radiozenders van VRT wordt daarbij ingezet op Vlaamse muziek: in 2022 was 26,4% van alle muzieknummers van Vlaamse makelij. Ze boden bovendien veel eigen captaties van overal in Vlaanderen en met tal van artiesten (zoals Pukkelpop-optredens op Studio Brussel of Iedereen Klassiek vanuit het Concertgebouw Brugge voor Klara). Tenslotte zorgden VRT-zenders er ook voor dat Vlaamse muziektalenten konden doorbreken (zoals via De nieuwe lichting op Studio Brussel).

De VRT-Studiedienst onderzoekt al die gegevens. Want zonder kennis, inzicht en cijfers van de studiedienst is er geen doortastend muziekbeleid of relevant muziekaanbod mogelijk. Dankzij de Muziekmonitor krijgen de muziekredacteurs regelmatig een gedetailleerd overzicht over de muziekoutput. Die monitoring versterkt niet alleen de muziekformats en de complementariteit van de netten, maar gaat ook na of VRT haar doelstellingen over het muziekaanbod uit de beheersovereenkomst behaalt.

* Analyse betrekking op de playlists van Radio 1, Radio 2, Studio Brussel, MNM, Q, Joe, Nostalgie en Willy.

Hoe worden de nummers gekozen?

De muzieksamenstellers staan in de eerste plaats stil bij wat er gebeurt in de wereld. Bij een match van de Rode Duivels zullen luisteraars meer voetbalmuziek horen. Maar ook bij dramatische gebeurtenissen, zoals de aanslagen in Zaventem, is er een aangepast aanbod. Het gaat dus niet om een met de computer gemaakte fichebak, waar de muziek automatisch uitloopt. De muziek bij VRT-radio is altijd door mensen gekozen in functie van wat er leeft in de wereld.

Maar er zijn nog andere factoren die een rol spelen. Als er een bepaalde artiest in ons land speelt, zal hij of zij in de week van het optreden vaker op de radio te horen zijn.

Ook het tijdstip van een dag is bepalend: hardere muziek zal eerder in de namiddag te horen zijn dan in de vroege ochtend. Tijdens de werkuren is herkenning en een aangename muziekflow dan weer belangrijker. 's Avonds zijn luisteraars net dat tikkeltje relaxter en staan ze meer open voor muzikale prikkels. VRT-radiozenders spelen daarop in door nieuwe ontdekkingen aan te bieden. Zo proberen muzieksamenstellers de muziek op elk uur af te stemmen op de mediabehoeften van de luisteraars.

Manu Lammens (MNM): “In een ochtendshow moet elke plaat er knal op zijn. Als de wekker van een luisteraar om 6.48 u of 7.23 u afgaat, moet de plaat die dan speelt echt de juiste zijn. Bij een namiddagprogramma is de sfeer die je over een langere termijn creëert belangrijker. Dan moet er een logische flow inzitten. De uitdagingen zijn dus telkens volledig anders.”

In een ochtendshow moet elke plaat er knal op zijn. Als de wekker van een luisteraar om 6.48 u of 7.23 u afgaat, moet de plaat die dan speelt echt de juiste zijn.

_{Manu Lammens – muziekcoördinator MNM}

Bepaalt een computer de muziek?

Laat dat duidelijk zijn: neen. De computer is een handig hulpmiddel, zodat samenstellers niet moeten vertrekken van een blanco blad. Maar de pc beslist niet wat de radiozenders draaien.

“De computer is essentieel als tool, maar het is niet de computer die samenstelt," vertelt Lammens. "Een computer doet een voorstel voor de rotaties, op basis van een aantal parameters, zoals ‘vrolijke plaat’ of ‘nieuw nummer’. Maar elke playlist gaat eerst door menselijke handen. Voor het ene programma is die controle scherper en intensiever, voor de nacht is dat bijvoorbeeld minder streng. Voor de ochtendshifts wordt letterlijk elke plaat nog eens scherp tegen het licht gehouden. Dan durft er wel veel te veranderen tussen het voorstel van pc en de muziek op antenne.”

De computer is essentieel als tool, maar het is niet de computer die samenstelt. Elke playlist gaat eerst door menselijke handen. 

_{Manu Lammens – muziekcoördinator MNM}

Waarom is het weerbericht belangrijk?

Raar, maar waar: muzieksamenstellers luisteren aandachtig naar het weerbericht alvorens ze de muziek van een programma bepalen. Een druilerige oktoberdag mag anders klinken dan een nazomerse septemberdag. Dat verschil zit natuurlijk in de eerste plaats in het aanbod van muziek. In de zomer brengen artiesten veel meer muziek met latin of reggae-invloeden uit dan in de winter. In de koudere wintermaanden is er dan weer ruimte is voor ingetogen, warme en rustige muziek. Door zulke keuzes te maken, bepalen artiesten dus mee welke vibe er op de radio te horen is. 

Speelt persoonlijke smaak een rol?

Muzieksmaak is iets zeer subjectief. Hoewel muzieksamenstellers een muzikaal oor hebben en veel van muziek kennen, zal hun buikgevoel altijd een rol spelen. Belangrijk is wel dat de muziekredacteurs keuzes maken die relevant zijn voor hun doelpubliek. Hun persoonlijke smaak weegt dus niet per se door. 

Iris Wyckmans (Studio Brussel) legt het uit: “Niet iedereen in de playlistvergadering moet alles goed vinden. Ons muziekaanbod is dan ook behoorlijk divers. We gaan voor een gevarieerde mix en draaien zowel singer songwriters, harde gitaarbands, danceproducers als coole rappers. Iemand die into een bepaald genre is, laten we kennismaken met heel andere nummers. Dat onderscheidt ons ook van streamingdiensten, die hun muzieksuggesties baseren op wat je al eerder beluisterde. Daar hoor je dus vooral meer van hetzelfde, terwijl radio je laat proeven van andere muzikale werelden. Studio Brussel neemt de luisteraar zo op ontdekking door het gigantische aanbod aan nieuwe en oude muziek."

Gerrit Kerremans, algemeen muziekcoördinator VRT: "We merken dat er sinds de komst van de streamingplatformen meer dan ooit nood is aan muziekkenners die een interessante (voor-)selectie maken uit het overaanbod dat er op dit moment op de muziekconsument afkomt. Luisteraars hebben nood aan referenties en ankerpunten. De muzieksamstellers van onze verschillende netten nemen die gidsrol waar. Uit ons onderzoek blijkt bovendien dat radio het favoriete medium blijft om nieuwe muziek te ontdekken, precies door de begeleidende gidsrol die de presentatoren hebben."

"De voorkeur is dat persoonlijke smaak geen allesbepalende rol speelt," zegt Lammens. "Ik verwacht niet dat iemand in de playlistmeeting die fan is van dance alleen maar dancemuziek voorstelt. Je moet een open vizier en een ruime blik hebben. Tegelijkertijd is dit mensenwerk bij uitstek. Sommige dingen kan je voorspellen, andere dingen echt niet. Wanneer MNM ‘Dat Heb Jij Gedaan’ van Meau begon te spelen, was dat een risico. En toch voelt dat na een paar weken superevident. Dat is een goed bijvoorbeeld van een nummer waar persoonlijke inschattingen essentieel voor zijn. Daarvoor is een playlistmeeting heel belangrijk.”

Kerremans benadrukt dat het essentieel is om je doelpubliek voor ogen te houden: "Je bent als muzieksamensteller uiteraard muziekkenner, maar het is veel belangrijker om de muziekvoorkeuren van je publiek te kunnen inschatten. Je moet weten wie er luistert, wat hun smaakpatronen zijn en wat de best mogelijke muziekmix is voor de luisteraar afhankelijk van het tijdstip waarop er wordt geluisterd. Een goede muzieksamensteller is dus eerder een DJ met sociologische inzichten dan een musicoloog."

Conclusie? 

De selectie van muziek bij VRT gebeurt door muzieksamenstellers. Zij letten tijdens de selectie vooral op de volgende dingen: 

• Geselecteerde muziek is in overeenstemming met de omschreven muziekprofielen van de radionetten.
• Geselecteerde muziek heeft het potentieel om een grote groep luisteraars te bereiken.
• Geselecteerde muziek heeft een objectieve kwaliteitsstandaard.
• Geselecteerde muziek is radiovriendelijk (vooral overdag).
• Geselecteerde muziek past bij het dagritme van de luisteraar.