UGent toont effecten klimaatverandering met VRT-archief

Met 36 jaar aan archiefbeelden van de Ronde van Vlaanderen detecteerden onderzoekers van de Universiteit Gent de effecten van klimaatverandering op bomen. Daarvoor werkten ze nauw samen met het sportarchief van de VRT. Ze kwamen tot de vaststelling dat bomen op de hellingen van de Ronde van Vlaanderen de laatste decennia veel vroeger in blad komen dan voorheen als gevolg van klimaatverandering.

Thesisstudente Lisa Van Langenhove en haar begeleiders, professoren Pieter De Frenne en Kris Verheyen en Dr. Pieter Vangansbeke (faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, UGent) bestudeerden archiefbeelden van de Ronde van Vlaanderen tussen 1980 en 2016. Ze vergeleken de jaarlijks herhaalde video-opnames van bomen op twaalf hellingen langs het parcours, en bepaalden daaruit hoeveel bladeren of bloemen er te zien waren. Deze gegevens werden dan gekoppeld aan klimaatdata.

Bomen krijgen vroeger bladeren

In de loop van de voorbije 36 jaar bleken bomen op de hellingen van de Ronde van Vlaanderen steeds meer bladeren of bloemen te dragen op de dag van de koers.

"Wat we zien, is dat bomen langs het parcours vóór de jaren 1990 tijdens de Ronde van Vlaanderen zelden al bladeren hebben", aldus professor De Frenne. "Na de jaren 1990 zien we echter dat er verschillende boomsoorten consistent altijd in blad staan. En dat gebeurt omdat de temperaturen op de Ronde-hellingen, net als over de rest van de wereld, de laatste jaren sterk gestegen zijn. Op de hellingen van de Ronde van Vlaanderen gaat het om zo'n 1.5 °C sinds 1980."

Het team zag vooral een vroegere bloei van magnolia's en meer bladeren bij meidoorns, haagbeuk en berken op de hellingen. "Deze struiken en bomen stonden vroeger op de dag van de Ronde nooit in blad of bloei. De laatste jaren wel en dat is voornamelijk een gevolg van de opwarming van het klimaat", stelt professor De Frenne.

Nieuwe methode om de effecten van klimaatverandering te detecteren

Deze methode om de impact van klimaatverandering te detecteren maakt gebruik van videobeelden opgeslagen in het VRT-sportarchief en is sterk complementair aan bestaande methodes om de effecten van klimaatverandering te begroten. Op film vastgelegde opnamen van wielerwedstrijden zijn een potentieel enorm waardevolle bron: wielerwedstrijden zoals de Ronde van Vlaanderen hebben jaarlijks (quasi) hetzelfde parcours en laten dus toe om planten langs het parcours nauwgezet op te volgen doorheen de tijd. Wielerwedstrijden hebben nog enkele bijkomende voordelen: ze zijn een van de weinige sportmanifestaties die op de openbare weg in het voorjaar plaatsvinden, op het moment dat bomen en struiken uitlopen, én ze worden reeds decennialang georganiseerd.

De Frenne: "We weten dat klimaatverandering ervoor zorgt dat de natuur tijdens de lente sneller ontluikt. De mate waarin allerhande plant- en diersoorten hierop reageren verschilt echter heel sterk. Sommige soorten reageren heel sterk, anderen helemaal niet. Tot nu toe werden de effecten van klimaat op bomen voornamelijk gebaseerd op waarnemingen in een klein aantal bossen, parken en tuinen bij een relatief beperkt aantal goed bestudeerde soorten zoals eik, beuk en hazelaar. Deze nieuwe archiefmethode maakt het echter mogelijk om een grote diversiteit aan - vaak onderbelichte - plantensoorten te onderzoeken. Enige voorwaarde is dat de koers er jaarlijks passeert en uitgezonden wordt op televisie."

Belang van archiefdata

De onderzoekers onderstrepen met dit onderzoek tevens het belang van audiovisuele archieven. Prof. De Frenne verklaart: "Dit onderzoek zou nooit mogelijk geweest zijn had de VRT hun koersbeelden niet zo uitstekend bewaard. Dit onderzoek toont het belang van zulke archieven in sterk uiteenlopende contexten aan."​

Ook VRT-collega Alain Van Driessche was onder de indruk van het onderzoek:

"We waren bij D&A enorm verrast door de originele invalshoek van dit onderzoek. Thesisstudente Lisa Van Langenhove volgde een opleiding om zelfstandig te kunnen werken in ons archiefsysteem. Dat leverde een rijke oogst aan beelden op, die aan de UGent verder onderzocht werd. Nu is het onderzoek afgerond en daaruit blijkt niet alleen de invloed van de klimaatverandering op de plantengroei langs Vlaamse wielerhellingen, maar ook de maatschappelijke waarde van het VRT-archief. Ons archief biedt een uitgebreide blik op het verleden, met het oog op de toekomst."

Dit zal u ook interesseren