Van Owens tot Evenepoel: het sportarchief van de VRT

De VRT beschikt over een uitgebreid archief waar alle audio- als videobestanden van de publieke omroep worden bewaard. Binnen dat archief worden die bestanden geordend volgens een voor de hand liggend systeem: muziek komt terecht in het muziekarchief, foto’s vinden hun weg in het fotoarchief, en alles wat met sport te maken heeft, is in goede handen bij het sportarchief.

De sportarchivarissen houden zich bezig met het verzamelen, bewaren en beschrijven van alle sportfragmenten - audio en video - die op de VRT te vinden zijn. Daartussen onder meer fragmenten van voetbalinterlands en wielerkoersen uit de jaren ’30, bokswedstrijden en atletiek uit de jaren ’60, tot de meest recente sportwedstrijden op onder andere Radio 1 en Sporza

Alain Van Driessche, sportarchivaris: “Het oudste fragment van het sportarchief dateert van 31 maart 1935. Het zijn flitsen van de livecommentaar van reporter Gust De Muynck bij de vriendschappelijke interland tussen Nederland en België in Amsterdam. Uit datzelfde jaar hebben we ook nog de aankomst van de Ronde van Frankrijk, gewonnen door onze landgenoot Romain Maes. Drie weken later werd Jan Aerts wereldkampioen wielrennen op de weg in Floreffe. Het archief heeft het liveverslag van de aankomst, met schitterend commentaar van Frans Dirickx. Van de Olympische Zomerspelen in 1936 in Berlijn hebben we ook enkele fragmenten, waaronder de atletiekfinale van de 100m bij de mannen, gewonnen door de legendarische Jesse Owens.”

Het archief heeft het liveverslag van de aankomst, met schitterend commentaar van Frans Dirickx.

Het sportarchief wil alles over sport op de VRT bewaren voor de toekomst, ongeacht het platform waarop het fragment is verschenen. Die inspanningen hebben geleid tot een indrukwekkende sportdatabase van meer dan 300.000 audio- en videofragmenten.

Desondanks zijn er in het verleden ook heel wat sportbeelden verloren gegaan. Daar zijn verschillende redenen voor. Zo waren televisie-uitzendingen vroeger haast altijd live. De opnamemogelijkheden waren beperkt en duur, waardoor er slechts hoogst uitzonderlijk een uitzending werd opgenomen. Vanaf de jaren ’60 ging dat makkelijker, maar ook dan liep het niet altijd van een leien dakje. Zo werden banden soms opnieuw gebruikt, waardoor het originele materiaal verloren ging. Of men vergat gewoonweg op de opnameknop te drukken.

Ook vandaag botsen sportarchivarissen soms op beperkingen wat het opnemen en bewaren betreft. Niet elk platform leent zich namelijk tot archivering:

Alain Van Driessche: “Telkens er nieuwe platformen opduiken, komen we voor dezelfde problemen te staan. Hoe kunnen we dat materiaal opnemen en bewaren voor de toekomst? Vandaag gaat dat bijvoorbeeld over sociale media. Die zijn gericht op snel, kort, weg. Zoals Snapchat of de Facebook Lives van Sporza. Probeer dat maar eens te archiveren. Maar als we over vijftig jaar een goed beeld willen van de evolutie van onze media en waar we mee bezig waren, dan is het zaak om dat bij te houden. Daar wordt nu volop aan gewerkt. Voor de Facebook Lives van Sporza hebben we intussen een goede samenwerking opgezet.”  

Alain Van Driessche: “Een archief heeft de mogelijkheid om het leven op een gegeven moment in de tijd te capteren. Het is een tijdsdocument van het leven voor en achter de schermen. We moeten dat bewaren voor de toekomst en dat materiaal zoveel mogelijk beschikbaar maken voor het publiek. Ons archief is namelijk geen dode collectie, maar een levend organisme dat dagelijks aangroeit. De reporters en regisseurs die over tien of twintig jaar Belga Sport maken, zullen bijvoorbeeld beroep doen op ons werk. Het zal voor hen honderden keren gemakkelijker zijn dan voor hun voorgangers, omdat we vandaag zo goed als alles bijhouden. Als Remco Evenepoel zo groot wordt als hij belooft te worden, dan zal dat archiefmateriaal van een volledigheid zijn die je bij een Eddy Merckx niet hebt gehad.” 

Het sportarchief wordt niet enkel door interne en externe programmamakers gebruikt. Het archief bezit namelijk een aantal fragmenten die wereldwijd gegeerd zijn, dus soms is er ook interesse uit het buitenland. Ook historici en wetenschappers contacteren de VRT geregeld. Zo heeft de UGent gebruik gemaakt van de wielerbeelden van De Ronde van Vlaanderen om klimaatopwarming in beeld te brengen, door de plantengroei op de Koppenberg door de jaren heen te vergelijken. Maar ook op taalkundig vlak zouden experts er veel mee kunnen doen.

Alain Van Driessche: “Al ons archiefwerk nu is een investering in mogelijk toekomstig gebruik. Het is zoals een goede wijn die moet rijpen. Je weet dat het dan goed zal zijn, maar daarvoor moet je nu al het werk verrichten.”

De eerstvolgende grote uitdaging voor het sportarchief komt er binnenkort al aan: De Olympische Spelen van 2021. Dat zijn tientallen sportwedstrijden gedurende zeventien dagen, waarbij er onophoudelijk beeld- en audiomateriaal binnenstroomt dat moet worden gearchiveerd:

Alain Van Driessche: “De Olympische Spelen verschillen in dat opzicht van bijvoorbeeld een WK voetbal, want een voetbaltornooi is een uitstervend gegeven. Er vallen steeds meer ploegen af naarmate je verder in de competitie komt. Dat is helemaal anders bij de Olympische Spelen, waar de stroom aan beeld- en audiomateriaal nauwelijks afneemt. De even jaren zijn per definitie de grote sportjaren en dus zware jaren. Dankzij corona is dat zwaartepunt nu naar het oneven jaar 2021 doorgeschoven.”

Lees ook