Je stem is de spiegel van je ziel

Een gesprek over haar beroep, dat tegelijkertijd ook haar passie is.

Als mensen het woord logopedie horen, denken ze vaak aan ‘mooi praten’. Maar het is veel meer dan dat?

Vroeger kreeg ik vaak te horen: is dat niet iets voor de voeten? Dan bedoelden ze een podoloog. (lacht) Gelukkig kennen mensen tegenwoordig de term wel. Soms zeg ik heel kort door de bocht: logopedisten doen alles wat met taal te maken heeft. Zo helpen we met lezen, schrijven en rekenen, zowel bij kinderen als volwassenen. Je zult maar allemaal letters of woorden zien staan die je kunt lezen, maar wat de tekst zegt, begrijp je niet. Of het is moeilijk om werkwoorden juist te vervoegen of een correcte zin te maken. En dan spreek ik zeker niet alleen over anderstaligen of meertalige kinderen.

Je hebt het ook over rekenen. Wat heeft dat met taal te maken?

Van een klok lezen over rekenen tot betalen: cijfers. Je komt ze overal tegen. Maar wat als je niet weet of niet goed begrijpt wat een getal betekent? Dan bestaat het gevaar dat je als elektricien de boel kortsluit als je zonnepanelen legt. De betekenis van een cijfer, dat is taal. Maar ook wie niet goed meer kan spreken door bijvoorbeeld een hersenbloeding of iemand die na een ongeval of ziekte geen strottenhoofd en stembanden meer heeft, kan bij ons terecht. We begeleiden ook stotteraars, doven, slechthorenden of mensen met een mentale beperking. En we doen nog zoveel meer.

Wat is jouw eigen specialiteit?

De stem! In het dagelijkse leven en in alle mogelijke vormen van presentatie. Toen ik pas afgestudeerd was, had ik het geluk dat ik onmiddellijk bij VRT, toen nog de BRT, ben begonnen. Daardoor heb ik stemproblemen en uitspraak altijd heel direct en vooral concreet aangepakt. Als je op antenne moet, krijg je geen twee jaar oefentijd. Dat moet je meteen, eigenlijk liefst gisteren al, klaar zijn. Bij VRT is een mooie stem belangrijk, maar wat is dat? Niet alleen een stem die mooi klinkt, maar ook een die je goed, juist en efficiënt gebruikt. En natuurlijk koppel je dat met een heldere, accentloze uitspraak. Maar het is veel meer dan dat. Waar leg je de juiste klemtonen en de nodige pauzes? Hoe kom je geloofwaardig en sterk over, wanneer klink je niet belerend? Niet alleen het gebruik, maar ook omgevingsfactoren en stress beïnvloeden je stem. Hoe ga je daarmee om?

Je begeleidt niet alleen radio- en televisiepresentatoren?

Ik heb ook een eigen praktijk waar ik mensen met alle mogelijke sprekersberoepen help. Probeer als CEO maar eens je beleid over te brengen als je bedeesd overkomt of hees bent. Als leerkracht heb je heus niet de luxe om altijd aan kleine groepjes les te geven, in een stofvrij, stil lokaal met een perfecte akoestiek en kinderen die helemaal rustig zijn en aandachtig luisteren. Vaak gaan mensen bijvoorbeeld hees klinken of krijgen ze problemen met stembandknobbels. En als je er niets aan doet, geven stemmen het soms gewoon op en weigeren ze om nog geluid te maken. Denk nu niet: dat is niets voor mij. Iedereen heeft er baat bij om zo optimaal mogelijk te spreken. Je hebt bijvoorbeeld zelf toch ook ondervonden hoe lastig het is om je uit te drukken als je een mondmasker draagt?

Hoe vind je het om voor VRT te werken?

Radio en televisie zijn mijn wereld, ik voel me er thuis. En als ik niet aan het werk ben, luister en kijk ik zoveel mogelijk. De variatie is enorm, dat vind ik zalig. Hoe zet ik schrijftaal om in spreektaal? Als je heel ingewikkelde zinnen schrijft, krijg je die letterlijk niet door je strot. Hoe brei ik twee nummers vlot aan elkaar, zonder als een opgefokte dj te klinken? Hoe breng ik een oorlog in beeld, zonder met mijn stem een standpunt in te nemen? Hoe klinkt mijn stem op een hippe zender, tijdens een sfeervol avondprogramma of wanneer ik verslag uitbreng over een moord? Hoe kan een voice over het beeld versterken, zonder te veel de aandacht op te eisen? Of hoe anders spreek ik voor een camera, dan voor een live publiek? En is dat dan een groot of klein publiek? Als ik in beeld ben: welke houding geef ik mezelf voor de camera?

Die kennis komt zeker ook goed van pas bij de dingen die je buiten VRT doet?

Zeker! Je moet als woordvoerder van de spoorwegen op een andere manier communiceren, dan als chemicus in een havenbedrijf. Omdat ik voor een mediabedrijf werk, kan ik hen daar perfect mee helpen. Ik geef ook les aan studenten journalistiek en communicatie en dan is het heel handig dat ik mijn ervaring op VRT kan meenemen. Want hoe er gepresenteerd wordt en wat het publiek als natuurlijk aanvoelt, verschuift heel geleidelijk. Nieuwe media hebben invloed op onze manier van spreken. Dat krijg ik uit eerste hand mee hier in radio- en televisieland. Denk maar aan hoe onze omroepsters vroeger een programma aankondigden, dat zou nu zo niet meer gebeuren.

Wat vind je het mooiste aan je beroep?

Ik mag de hele dag babbelen. Ik mag ‘neen, het is niet goed’ zeggen en ‘doe het zo eens’. En ik word er nog voor betaald ook. (lacht) Ik heb de mooiste job ter wereld, het voelt niet aan als werken. Vaak zie ik mensen helemaal openbloeien en staan ze sterker in het leven, zowel professioneel als privé. En elke dag probeer ik dromen waar te maken. Stel, je bent een schitterende reporter, maar je kunt niet zonder dialectklanken praten of je stem klinkt zo hees dat iemand anders je voice-over moet inlezen. Dan mis je toch de kers op je eigen taart? Als ik dan kan helpen en zorgen dat die stem wél goed zit, dan ben ik een gelukkig mens.

Wil je meer weten? Christel Lacroix schreef het boek Goed gestemd, vol handige tips, voorbeelden en oefeningen. Op de begeleidende audio-opnames zul je heel wat VRT-stemmen herkennen. Goed gestemd is uitgegeven bij Lannoo.