Vlaming vraagt de VRT meer in te zetten op factchecking

Uit een studie van de VRT blijkt dat de Vlaming steeds meer vragen heeft bij het nieuws: 6 op de 10 Vlamingen twijfelt wel eens of het nieuws dat ze krijgen wel juist is of niet, en bijna 1 op de 5 Vlamingen zegt dagelijks nieuwsberichten te zien op internet waarvan ze twijfelen of die wel juist zijn. Ongeveer 80% vindt desinformatie een maatschappelijk probleem en de Vlaming kijkt onder meer in de richting van de VRT om de strijd tegen ‘fake news’ op te voeren.

De VRT zet concrete initiatieven op touw om nepnieuws te ontmaskeren

VRT NWS wil met een aantal eenduidige projecten een antwoord bieden aan de behoefte van de Vlamingen. Zo publiceert VRT NWS al langer factchecks en duidende artikels over desinformatie, maar er is meer. Vanaf nu verschijnen er regelmatig check-video’s op de homepage van VRT NWS. Die korte video’s bevatten tips om je beter te wapenen tegen desinformatie over actuele onderwerpen. Bijvoorbeeld: "Hoe check je zelf een foto of een video waaraan je twijfelt", of "Hoe kun je je beter wapenen tegen online fraude", "Welke nepbeelden circuleren er over de oorlog in Oekraïne". Deze video’s worden ook gedeeld op onze sociale mediakanalen en hebben een korte afgeleide die voortaan na Het journaal van 19 uur op televisie te zien is.

Daarnaast zit er nog heel wat in de pijplijn: Zo werkt VRT NWS aan nieuwe onlineconcepten om fake news te bestrijden op de plekken waar het misschien wel het felst rondgaat: sociale media. Op Instagram is er al onze ploeg van nws.nws.nws die factchecks vertaalt naar de leefwereld van jongeren. En ook voor andere onlinekanalen als TikTok worden volop concepten uitgewerkt.

Europese samenwerking en kennisdeling

De VRT werkt ook internationaal samen om desinformatie te bestrijden, mediawijsheid te bevorderen en onderzoek te voeren naar de effectiviteit van factchecks. Binnen de Vlaams-Nederlandse samenwerking ‘BENEDMO’ bundelt de VRT de krachten met onder andere Textgain, het Algemeen Nederlands Persbureau (ANP) en het onderzoekscollectief Bellingcat. Benedmo brengt een netwerk van desinformatie-experts samen, zodat factcheckers, academici, mediaorganisaties en andere relevante maatschappelijke actoren elkaar kunnen versterken met praktische kennis en wetenschappelijke inzichten. Het initiatief is onderdeel van een groter Europees project (Edmo) waarin meerdere landen samenwerken aan de aanpak van desinformatie in verschillende talen. Zo werd er een taskforce opgericht die desinformatie over de oorlog in Oekraïne in kaart brengt om trends en patronen te begrijpen.

Griet De Craen, Hoofdredacteur VRT NWS “De VRT-studie geeft duidelijk aan dat nepnieuws een probleem is waar veel Vlamingen mee worstelen. Daarom is dit een prioriteit voor ons. We hebben de afgelopen twee jaar een factcheck-redactie uitgebouwd die nepberichten ontkracht in onze radio- en tv-programma’s, op platformen zoals vrtnws.be en de VRT NWS app, en ook via sociale media. We reiken ook tips aan om zelf nepnieuws te herkennen. Omdat de desinformatie steeds andere vormen aanneemt, moeten wij de manier waarop we erover berichten permanent aanpassen. VRT NWS werkt hiervoor samen met andere redacties, in eigen land en in heel Europa.”

De VRT- studie

De VRT-studie peilde naar de impact van desinformatie op de Vlaming en de verwachtingen van de Vlamingen naar de VRT met betrekking tot nepnieuws.

De impact van desinformatie op de Vlaming

80% van de bevraagden maakt zich zorgen over de desinformatie en de impact op onze samenleving. Bijna 60% van de bevraagden twijfelt vaak aan de echtheid van nieuws en evenveel personen geven aan ooit al in fake news getrapt te zijn.  De Vlaming wijst vooral naar sociale media als het gaat over de verspreiding van ‘fake news’ maar lijkt zich ook steeds meer zorgen te maken over de verspreiding van valse informatie via traditionele mediakanalen als televisie, radio of kranten.

Bijna alle Vlamingen zeggen al eens geconfronteerd te zijn met ‘fake news’ en de meeste van hen zoeken naar manieren om hiermee om te gaan: door ook andere nieuwsbronnen te raadplegen, naar factchecks te zoeken of aan mensen rondom hen te vragen of zij dit geloven. Drie vierde van de Vlamingen vraagt echter expliciet aan de VRT om meer te doen in de strijd tegen desinformatie

Vooral jongeren en kortgeschoolden lijken het meest kwetsbaar voor desinformatie. Jongeren zijn grote gebruikers van sociale media en beweren daarop vaak geconfronteerd te worden met ‘fake news’. Zo’n 40% van de jongeren (18-34 jaar) zegt zelfs zo vaak te twijfelen dat ze dreigen af te haken van het volgen van de actualiteit. Ook kortgeschoolden lijken vatbaarder voor desinformatie, onder meer omdat ze niet altijd goed weten hoe met ‘fake news’ om te gaan en minder geneigd zijn om factchecks te zoeken.

Wat kan de VRT doen?

De toenemende bezorgdheid over desinformatie weegt ook op het vertrouwen dat de Vlaming heeft in nieuwsmedia. Dat vertrouwen komt meer en meer onder druk te staan, zeker als het gaat over digitale nieuwsmedia en sociale media. In deze context blijft de VRT voor de meeste Vlamingen wel nog steeds de bron waar ze het meest vertrouwen in hebben, zeker als het gaat over meer traditionele nieuwskanalen zoals het Journaal of het radionieuws.

Ook haar hoge bereik (9 op de 10 Vlamingen consumeert wel eens nieuws van VRT) maakt van VRT een goede partner in de strijd tegen desinformatie. Al schuilen voor VRT heel wat uitdagingen in deze strijd. Zo heeft VRTNWS het moeilijker om kortgeschoolden te bereiken en ook het toenemend belang van sociale media in de nieuwsconsumptie van de Vlaming, maakt het niet altijd makkelijk. En niet elke Vlaming is tevreden met de verhoogde aandacht voor ‘fake news’ en bereid om de fact-checks van VRT zomaar als de objectieve waarheid te aanvaarden.

Tomas Coppens, studiedienst VRT : De twijfel groeit: één op de vijf Vlamingen heeft dagelijks twijfels bij dingen die ze zien of lezen op het internet, een meerderheid worstelt minstens één keer per week met twijfels. En deze twijfel lijkt te verspreiden naar nieuwsbronnen die traditioneel meer vertrouwd worden, zoals de VRT. Gelukkig is er een groot draagvlak voor de VRT om de strijd tegen desinformatie op te voeren. Maar niet bij iedereen. Het is dus aan de VRT om het vertrouwen van de mediagebruiker te behouden of te herwinnen.

Bron: online bevraging bij 2.002 Vlamingen van 12 jaar en ouder, uitgevoerd in november 2021 door VRT-Studiedienst en Data Synergy.