Begin dit jaar ging Gevoel voor tumor, oorspronkelijk geschreven door bedenker en scenarist Leander Verdievel in première in Tsjechië. En met succes, vertelt producer Matěj Stehlík: "De afgelopen vier zondagavonden keken meer dan 1,2 miljoen kijkers naar elke aflevering en het aandeel lag rond de 30 procent. Gevoel voor tumor of 'Smysl pro tumor' zoals de reeks in het Tsjechisch heet, is tot nu toe altijd het best bekeken programma van de dag geweest."
"Gevoel voor tumor, het persoonlijke verhaal van Leander Verdievel en de serie zelf maakten vanaf het begin een fundamentele indruk op ons. We beseften meteen dat de vertelvorm van zo'n ernstig verhaal echt uitzonderlijk is en dat de serie een unieke kans biedt om een boodschap over te brengen en het Tsjechische publiek met empathie en humor inzicht te geven in het leven van kankerpatiënten en hun familie en vrienden. In Tsjechië leeft rond dit onderwerp nog een zeker taboe, en dat willen we met deze reeks doorbreken."
Leander Verdievel, bedenker en scenarist van de originele reeks Gevoel voor tumor - die deels op zijn leven is gebaseerd - werd eind september van vorig jaar uitgenodigd op de première van Smysl pro tumor op het Serial Killer festival in Brno. Herbeleef hier zijn belevenissen ter plaatse.
Ik wist meteen: dit verhaal moet in Tsjechië verteld worden
Matěj Stehlík, een beer van een vent én de executive producer van de Tsjechische remake van Gevoel voor tumor, klapt plots dicht en staart peinzend in de verte.
Ik schrik, twijfel of ik iets verkeerd deed toen ik hem daarnet vroeg of hij nerveus was voor de première van morgen? Het is vrijdagavond 22 september en we zitten naast elkaar op het terras voor ons hotel op het Zelny Trh plein, ofwel de groentemarkt en het oudste plein van Brno. Groenten worden er nu niet verkocht, wel liters bier in een geïmproviseerde feesttent achter de Parnas fontein. Zwijgend kijken we allebei naar de dronken Tsjechen en toeristen die uit de tent strompelen.
Dan glimlacht Matěj voorzichtig. ‘Ja, ik ben nerveus. Heel nerveus. Met dit verhaal steken we onze nek uit.’ Matěj gaat rechtop zitten: ‘Het is niet evident om in Tsjechië een tragikomisch verhaal over kanker te brengen. Buiten de grote steden zoals Praag en Brno vinden de mensen het vaak moeilijk om over kanker te praten. Gewoon zwijgen en doordoen, zo denken ze meestal.’ Als West-Vlaming kan ik een glimlach niet onderdrukken. Klinkt herkenbaar. Dan glimlacht ook Matěj: ‘Maar ik ben vooral trots dat we dit verhaal hier brengen. Toen ik de originele reeks voor het eerst zag, wist ik meteen: dit moet in Tsjechië verteld worden. Zeker omdat kanker hier zo’n groot probleem is.’ Matěj heeft een punt want Tsjechië heeft één van de hoogste kankercijfers én daaraan gelieerde dodentol van Europa, zelfs wereldwijd. Uit de meest recente cijfers van de Czech League against cancer blijkt dat er jaarlijks 87.000 Tsjechen de diagnose kanker krijgen en maar liefst 27.000 Tsjechen overlijden aan de ziekte. Ofwel elke twintig minuten…
Matěj staat recht, rekt zich uit. Tijd om onder de veren te kruipen. Morgen een drukke dag. We nemen afscheid, ik blijf nog even zitten en denk na over wat Matěj me vertelde en over de impact van kanker in Tsjechië. Plots slaan ook bij mij ongenadig de zenuwen toe. In de verte klinkt dronken gejoel wanneer de DJ Staying alive van de Bee Gees loslaat op de menigte.
“Het is niet evident om in Tsjechië een tragikomisch verhaal over kanker te brengen. Maar ik ben trots dat we dit verhaal hier brengen. Toen ik de originele reeks voor het eerst zag, wist ik meteen: dit moet in Tsjechië verteld worden. Zeker omdat kanker hier zo’n groot probleem is.”
Een boysband in Brno
‘Can you please smile for the picture? Thank you.’ De fotograaf geeft nog de laatste instructies voor de photoshoot na het bijhorende interview. Ik pers er een glimlach uit want ben moe na een middag vol interviews voor Tsjechische media. De makers hier willen er dan ook alles aan doen om de reeks goed te communiceren. Net daarom wilden ze mij er graag bij: om aan te tonen dat dit verhaal (helaas) uit het echte - want mijn - leven is gegrepen. Iets wat volgens head of production Romana Špiková en content specialist Lenka Cihelková absoluut nodig is om Tsjechen zo te overtuigen om te kijken.
En dus volgt interview na interview, vaak samen met Filip Březina en Alžběta Malá, de acteur en actrice die de hoofdrollen Tristan en Hanne op weergaloze wijze spelen. Ook Matěj Podzimek is er, de scenarioschrijver die het script aanpaste naar Tsjechische normen. Twee jaar geleden, bij een eerder bezoek aan het festival, raakten we aan de praat en het klikte meteen. Samen gingen we door alle scenario’s en Matěj begreep meteen de fragiele balans tussen humor en verdriet. Matěj is de bescheidenheid zelve: een minzaam grappige mens die ik ondertussen een vriend mag noemen. En daar sta ik dan, samen met Matěj en Filip op het grootste plein van Brno, te poseren voor de fotograaf. Filip schiet in de lach: ‘We zijn precies een boysband.’ We lachen allemaal waardoor we heel even niet denken aan de première van deze avond.
Tranen in het theater
Het is warm in het Orli theater. Wat zeg ik, bloedheet. Vooraan is Kamila Zlatušková, de presentatrice en organisatrice van het festival, bezig met de laatste plichtplegingen. Er wordt afscheid genomen van een CEO van de Tsjechische televisie. Aangezien dit logischerwijze in het Tsjechisch gebeurt, begrijp ik er niks van. M’n gedachten dwalen af naar toen de hemel op m’n hoofd viel en ik de diagnose kanker kreeg. Ik denk ook aan de weg die ik sindsdien aflegde, aan de reeks die ik samen met regisseur Tom Goris, scenarist Mathias Claeys en producer Kris Peeters voor VRT maakte. Ik slik, zoek de hand van m’n vrouw Karen die naast me zit. Daarnet stapten we samen van ons hotel naar dit theater waar de première doorgaat. Karen knijpt in mijn hand. Haar blauwe ogen fonkelen, geven me moed voor wat komt. Zij was erbij toen ik ziek werd. Twintig jaar later is ze mijn vrouw en hebben we samen, na een route vol hindernissen (zie ook de fictiereeks De club) twee fantastische kinderen.
En nu is het zover. Na een laatste rondje bedankingen worden de lichten gedimd en begint de eerste aflevering van Smysl pro tumor. Meteen is het publiek mee. De Tsjechische ploeg bleef trouw aan het origineel maar kruidde het met enkele kleine maar geslaagde extra’s. Je voelt ook dat Tereza Kopáčová, de flamboyante regisseur, de reeks beeldmatig begreep maar toch haar eigen visuele stempel drukte. Er wordt hardop gelachen met het verhaal van de ouders van personage Tristan, die voor comic relief zorgen. De Tsjech achter mij schiet zo hard in de lach dat hij zich verslikt en uitbarst in een onbedaarlijke hoestbui waardoor de arme man even uit het theater wordt gezet. Maar dan volgt het moment waarop het hoofdpersonage te horen krijgt dat hij kanker heeft. Plots is het muisstil in het Orli theater. Overal rond mij zie ik mensen die het moeilijk krijgen, die elkaar vastnemen en hun tranen deppen. Plots rolt er bij mij ook een traan over m’n wangen. Het komt weer binnen, net zoals het de ziekte bij zo verdomd veel mensen elke dag opnieuw hun leven binnenkomt en kapot maakt. Wanneer de lichten terug aangaan, barst een oorverdovend applaus los. Na een korte vragenronde staan we terug buiten waar er een spontane knuffel met de Tsjechische ploeg is. Nog één keer is producer Matěj Stehlík nerveus wanneer hij me vraagt of ik tevreden was met het resultaat? Ik schud het hoofd. Matěj kijkt me geschrokken aan. Dan lach ik: Ik ben er niet tevreden mee, ik ben er zielsgelukkig mee. Matěj barst in lachen uit. Wat volgt is een avond vol wazige herinneringen, iets te veel pivo en een adresboek vol nieuwe Tsjechische vrienden. Maar pas wanneer ik op het vliegtuig naar Brussel stapt, besef ik nederig dat Gevoel voor tumor nu ook in Tsjechië mensen midscheeps in hun ziel zal raken.
