Brengen podcasts als Night flights het luisterspel weer tot leven?

Zin in meer podcasts? Kom naar het Live podcastevent van VRT MAX op zaterdag 9 maart in Mechelen. Het is je kans om de opname van heel wat podcasts live mee te maken. Je kan er ook je favoriete podcasthosts ontmoeten.

Alexi, een Brusselse studente, moet letterlijk haar dromen najagen wanneer haar geliefde op een ochtend niet meer wakker wordt. ’s Nachts gaat ze naar hem op zoek in haar droomwereld. Het wordt een zoektocht die haar dichter brengt bij haar geliefde en bij zichzelf. “Wil je zo’n droomwereld in beeld brengen, dan heb je een groot budget nodig”, vertelt Philippe Verkinderen (Johanson), de regisseur van Night flights.

De keuze voor een podcast lag dus voor de hand. Toch kozen de makers voor een werkwijze die heel erg doet denken aan een filmopname. Zo goed als elke scène werd live opgenomen op de plek waar ze zich afspeelt. De acteurs speelden dus niet in een studio, maar in een slaapkamer, een bos of een restaurant. “Je trekt de wereld naar binnen door op locatie op te nemen”, vertelt sounddesigner Lucas Derycke. “Mensen spreken op een ander volume op café omdat er veel lawaai is. Als ze met de auto rijden terwijl ze acteren, dan leggen ze gekke pauzes als ze bijvoorbeeld op een rondpunt komen. Of hun stem weerkaatst tegen het raam. Je voelt dat er iets gebeurt.”

Een podcast opnemen op locatie vraagt extra aandacht van de regisseur, merkt Philippe. Soms reageren acteurs met een blik of lichaamstaal, zoals bij een filmopname. Maar daar heb je in een podcast niet veel aan. “Ik moest hen soms aansporen om wat krachtiger te spelen, want er is geen beeld dat voor zich kan spreken. Niet elke acteur voelt dat meteen aan omdat we vandaag minder luisterspelen hebben. Maar verder heb ik niet de indruk dat ze zó anders spelen dan voor tv of film.”

‘Wow, dit klinkt heel goed’

De opmerkelijke werkwijze levert een bijzondere geluidservaring op en dat is de luisteraars van Night flights niet ontgaan. “We krijgen vaak heel positieve commentaar”, zegt Philippe. “'Het is alsof je er zelf bij zit', zeggen mensen. Of ze vinden het ‘cinema in je oren'. Toen ik de ruwe montage voor het eerst hoorde, dacht ik: ‘Wow, dit klinkt heel goed’. Eerlijk, ik snap niet waarom je het op een andere manier zou doen. Er zijn natuurlijk de voorbijvliegende vliegtuigen of de ongewenste regen. En je kan zo goed als onmogelijk buiten als binnen laten klinken en omgekeerd. Maar verder? Op deze manier ben je er als luisteraar echt bij.”

Daarom heeft de Marconi-studio drie trappen:

Met Nights flights en POSHA lanceerde VRT recent twee fictiepodcasts. Helemaal nieuw is het format niet. Het sluit aan bij de luister- of hoorspelen waarvan VRT er talloze maakte, van populaire radiosoaps tot literaire hoorspelen. Daarom creëerde VRT destijds aan de Reyerslaan zelfs twee aangepaste studio’s: Luisterspelstudio 1 en 2. Daarin kon men geluidsopnames maken voor de luisterspelen, maar ook voor postproductie. Vandaag kennen we ze als de Marconi- en de Tootsstudio en worden ze vooral gebruikt voor concerten en opnames.

In de Marconi zijn vandaag nog de sporen van de tijd van de luisterspelen te zien. Zo leiden er drie trappen naast elkaar tot het balkon. Een van hout, een van steen en een van ijzer, afhankelijk van het gewenste geluid van de voetstappen die men wilde opnemen. Het balkon diende trouwens om acteurs van boven naar beneden te laten roepen, of omgekeerd. Dat effect werd live geregistreerd en niet gecreëerd door een technische bewerking achteraf.

Om buitenscènes op te nemen, gebruikte men de stille of dode kamer. Die galmt niet, waardoor een scène klinkt alsof die zich buiten afspeelt. In een andere kamer vind je nog meer attributen om geluiden op te nemen: bakken met grind en ander materiaal voor voetstappen op een bepaalde ondergrond, een binnen- en een buitendeur, een halve auto voor een dichtslaande autodeur,… 

Comedy of soap

Of luisterspelen een nieuwe toekomst hebben in de vorm van fictiepodcasts? Lucas Derycke denkt alvast dat het kan. “Ik denk dat er zeker ruimte voor is. VRT lanceerde nu twee fantasypodcasts. Maar het luisterspel is in Vlaanderen zeker nog niet helemaal verkend. Ik werk ook in Duitsland, daar heb je een enorm breed aanbod aan luisterspelen: fantasy, artistiek auteurswerk, soaps, comedy,… Het aanbod is er even breed als wat je hier op tv ziet.”

Ouderwets wil Lucas het luisterspel dus zeker niet noemen, integendeel. “Mensen refereren soms aan de hoorspelen uit de jaren 80. Het taalgebruik daarin klinkt gedateerd, maar dat geldt vaak ook voor de tv-programma’s uit die tijd. En daarom zeggen we toch niet dat tv als medium heeft afgedaan. Het luisterspel is even weggeweest, we moeten nu weer zoeken naar de connectie die mensen ermee hebben. Ik ben alvast benieuwd wat er nog komt.”

Benieuwd naar hoe zo'n luisterspel dan wel klonk? Beluister hieronder een fragment uit Maskers en Mysterie - Kersen met kirsch, een hoorspelreeks rond misdaad. Deze reeks werd uitgezonden op de toenmalige BRT tussen 1993 en 1997, met stemmen van onder anderen Loes Van den Heuvel en Michael Pas.