“We houden niets achter en zijn eerlijk, maar treden niet in detail”

In Karrewiet passeert soms heftig nieuws. Daarover praten is een manier om het te verwerken. Daarom verwijzen de makers jonge kijkers door naar Awel, de luisterlijn voor kinderen en jongeren. Via telefoon (op het nummer 102), mail, chat en een forum kunnen kinderen en jongeren gratis en anoniem praten over om het even wat hen bezighoudt. Een getrainde vrijwilliger luistert naar hen. “Bij Awel weten we dus zeer goed hoe het nieuws bij kinderen binnenkomt”, zegt adjunct-directeur Emma Bracke.

Hoe merken jullie dat een thema leeft bij kinderen?

Jelle: “De reporters van Karrewiet komen elke dag in de klas. Daar praten we met kinderen en polsen naar wat hen bezighoudt. Sinds enkele jaren krijgen we ook heel veel input via onze TikTok-account, waar we meer dan 350 000 volgers hebben. Die vragen of we over een bepaald onderwerp een video willen maken. Of ze hebben ergens iets gezien en willen polsen of dat klopt.”

Emma: “Soms laat een thema in het nieuws een grote indruk na. Dat merken we meteen aan de oproepen die we binnenkrijgen.”

Jelle: “We verwijzen vaak door naar Awel in onze uitzending. ‘Ben je geschrokken en wil je erover praten, doe dat dan met iemand die je vertrouwt. Kan dat niet, contacteer dan Awel.’”

Emma: “Jullie laten het ons ook weten als er ’s avonds een gevoelig onderwerp op Ketnet aan bod komt. Zo kunnen wij ons voorbereiden. Als kinderen ons contacteren over nieuwsfeiten, dan vertellen ze vaak dat ze die hebben gezien in Karrewiet of in het algemene nieuws.”

Welke nieuwsfeiten hebben de afgelopen maanden veel kinderen beroerd?

Emma: “De meeste kinderen contacteren ons met dingen uit hun persoonlijke leven: ouders, vrienden, verliefdheid. Maar we kregen ook veel reacties bij de eerste nieuwsberichten over de oorlog in Israël en Gaza en de Russische inval in Oekraïne. Raul, het jongetje dat in Gent vermoord werd teruggevonden, en de uitspraak in de zaak-Sanda Dia lieten kinderen ook achter met veel vragen. De aanslag op de Zweedse voetbalsupporters in Brussel had hetzelfde effect. Ook toen Prinsessia-actrice Désirée Viola in 2018 uit het leven was gestapt, ging het heel hard. Kinderen kenden haar en plots was ze overleden.”

Jelle: “Dat zijn ook de thema's die wij op onze TikTok zien verschijnen. Het zijn nieuwsfeiten die kinderen bang maken of waarover ze veel vragen hebben.”

Hoe moet je met kinderen communiceren over nieuws?

Jelle: “Wij houden niets achter en zijn eerlijk, maar treden niet in detail. We geven de feiten kort en sec, zodat kinderen weten waar het over gaat. We leren hen omgaan met het nieuws. Het is normaal dat ze geschrokken zijn, maar het is belangrijk dat ze daar niet mee in hun maag blijven zitten. Kinderen kunnen hun gedachten verzetten door een tekening te maken, een boek te lezen of naar muziek te luisteren. We benadrukken altijd dat zulke feiten heel uitzonderlijk zijn, en dat het net daarom nieuwsfeiten zijn. En we geven ook de positieve aspecten mee: mensen die bloemen komen neerleggen of hulpdiensten die snel ter plaatse waren. Dat helpt kinderen om ermee om te gaan en de feiten een plaats te geven.”

Emma: “Karrewiet is in die eerlijke, juiste en heldere informatie op maat keisterk. Van groot belang is ook de tijd die volwassenen achteraf vrij maken voor de vragen die kinderen hebben. Want als nieuws in hun hoofd blijft malen, wordt het nog groter. Ik snap dat er op school niet altijd tijd is om het uitgebreid over dat heftige nieuws te hebben. En soms kan dat ook thuis niet. Dan is het goed dat Awel er is.”

Jelle: “Wij zetten aan om over dat nieuws te praten. Dat doen we door zelf met kinderen te gaan spreken. Na de aanslag op de voetbalsupporters gingen we praten met kinderen uit de buurt die niet naar school konden. Wat deed dat nieuws met hen?”

Emma: “Dat jullie kinderen aan het woord laten, is heel belangrijk. We merken soms dat kinderen zich schamen omdat ze bang zijn voor de oorlog terwijl ze beseffen dat ze in België wonen. Dan is het goed dat ze weten dat ze niet alleen zijn met dat gevoel.”

Jelle: “In een aflevering kijken we trouwens niet alleen naar de ellende in de wereld. We brengen ook iets keitofs. Dat kan een nieuwe rage op de speelplaats zijn bijvoorbeeld, want dat is nieuws dat kinderen aanbelangt. We gaan er ook altijd op een vrolijke manier uit, want dat is de beste manier om kinderen niet met hard nieuws te laten zitten.”

Emma: “Dat doen wij ook in onze gesprekken! Op het einde van een zwaar gesprek vragen we wat een beller gaat doen als de telefoon wordt opgelegd. Is er iets waarmee dat kind of die jongere zich kan ontspannen? Is dat bijvoorbeeld een film, dan praten we nog wat over die film. Of over de huisdieren.”

Jelle: “Kinderen pikken online ook veel fake news op waarover ze zich zorgen maken. Een virus in China waardoor mensen veranderen in zombies bijvoorbeeld. Je vraagt je af waar ze dat vandaan halen, maar ze zijn er echt oprecht bang voor.”

Kinderen halen inderdaad nieuws binnen via verschillende kanalen. Waarom moet ook de publieke omroep inzetten op nieuws voor kinderen?

Jelle: “Karrewiet is uniek. Het is het enige programma dat nieuws op maat van kinderen brengt. Alleen al daarom is het superbelangrijk dat VRT dit doet. Wij gaan echt met kinderen praten en geven hen dagelijks een stem. Dat zijn ook kinderen die anders nooit aan bod zouden komen. Kinderen volgen uiteraard veel nieuwsaccounts, maar bij ons komen ze om te checken of het ‘echt waar’ is. Dat zie ik ook in mijn persoonlijke inbox. Zijn ze bang, dan komen ze naar ons. En pas daarna kunnen ze slapen.”

Emma: “Dat jullie kinderen aan het woord laten, maakt het heel toegankelijk en begrijpelijk. Het gaat echt over hun leefwereld.”

Jelle: “Doordat kinderen andere kinderen horen praten, leren ze ook om hun mening te vormen. We laten verschillende meningen horen, kinderen leren dat het oké is dat iedereen er anders over denkt. Karrewiet is niet meer weg te denken uit het aanbod. We zijn bekend en betrouwbaar. In acht op de tien klassen kijken ze naar ons programma. Volwassenen die met kinderen werken, gaan na hoe Karrewiet praat over bepaalde nieuwsfeiten. Wij geven correcte info, zonder sensatie. Soms worden verhalen groter op de speelplaats of op TikTok. Daarom is het goed dat kinderen weten dat ze zeker mogen zijn als ze naar Karrewiet hebben gekeken. En voor jongeren is er nws.nws.nws, echt op hun maat.”

Hoe brengen jullie een thema als democratie in Karrewiet?

Jelle: “Kinderen en politiek, dat is een moeilijke combinatie. Ver weg van hun leefwereld, maar we willen het daar zeker over hebben. Politiek is gewoon overal en daarom maken we het op de meest eenvoudige manier behapbaar voor kinderen. We maken hen duidelijk dat verkiezingen belangrijk zijn omdat ons land een democratie is. Dit jaar hebben we Karrewiet: effe Jelle belle(n) bedacht, een programma waarin we op een luchtige en speelse manier over politiek praten. We hebben er bijvoorbeeld de democratie uitgelegd, hoe ons land eigenlijk in elkaar zit. Moeilijk! Maar we pasten het toe op de leefwereld van kinderen. We lieten hen een schoolreis organiseren op basis van verkiezingen. Iets wat ze veel sneller onthouden, maar ondertussen geven we hen wel de basisbeginselen van de democratie mee.”

“Onze job is vaak moeilijker dan nieuws brengen voor volwassenen. Over elk woord moet er worden nagedacht, want wij kunnen niet uitgaan van basiskennis. Van nul beginnen is de boodschap, altijd.”

Emma: “Het moet echt herkenbaar zijn voor kinderen. Als het onderwerp hen niet aanbelangt, vergeten ze snel.”

Heeft betrouwbare journalistiek aanbieden op jonge leeftijd een effect op langere termijn? Groeien kinderen uit tot bewustere burgers of kunnen ze beter omgaan met fake news?

Jelle: “Ja, zonder twijfel. Wij leren hen echt omgaan met nieuws. We nemen hen serieus, ook als het gaat om een zombievirus. Doordat ze ons vragen stellen, zijn kinderen eigenlijk al aan het factchecken. Ze weten dat ze niet alles moeten geloven en vragen het aan een betrouwbare bron. Dat is van onschatbare waarde in tijden waarin er zoveel bagger rondgaat.”

“Zes jaar geleden hebben we beslist om ook  bij Karrewiet met schermgezichten te werken. Dat laat kinderen toe om letterlijk een gezicht op het nieuws te plakken. Een aanpak die heel goed uitdraaide. En omdat we er echt voor de kinderen zijn, maken we er bij Karrewiet ook een punt van om de commentaren op TikTok zoveel mogelijk te beantwoorden.”

Emma: “Jullie aanpak vergroot de betrokkenheid van kinderen en hun interesse in de wereld. Dat is ontzettend belangrijk, want door meningen van anderen te horen, zullen ze hun eigen mening meer durven uiten. En wanneer ze merken dat er met respect naar een mening wordt geluisterd, zullen ze zelf ook meer durven spreken.”

“Kinderen komen bij Awel niet alleen met kommer en kwel. Er passeren gelukkig ook heel wat fijne onderwerpen de revue”, zegt Emma tot slot. Het brengt Jelle meteen op een idee: “Wij verwijzen nu naar jullie als het gaat over de problemen in de wereld. Maar evengoed kunnen we dat doen bij leuke onderwerpen zoals verliefd zijn. Dat ga ik onthouden!”