Annemie Struyf volgt draagmoeders en wensouders

Op de moeilijke grens tussen wens en werkelijkheid volgde journaliste Annemie Struyf drie jaar lang draagmoeders én wensouders. Van de zwangerschap tot de bevalling, van het kraambed tot het fragiele moment waarop de baby wordt overgedragen, van de babyborrel tot het verjaardagsfeestje. Het pakkende resultaat is vanaf 17 november elke woensdag te zien in Draagmoeders, op Eén.

In Draagmoeders ontmoeten we Lies en Peter die een kindje dragen voor hun vrienden Elke en Dries. Kimberly, mama van vier kinderen, is voor de vijfde keer zwanger, deze keer voor het koppel Frits en Joey uit Nederland. Joke draagt voor de tweede keer een kindje voor haar schoonbroer Jef en zijn man Tim. Al elf jaar proberen Stephanie en Wesley vruchteloos hun kinderwens te vervullen, tot schoonzus Gwendolina zich als draagmoeder aandient. Karl en Greet hebben elk een zus. De ene was de draagmoeder van hun dochtertje Nova, de andere wil de draagmoeder zijn van hun tweede kindje.

Draagmoeders is een heftige, ontroerende, indringende, intieme reeks, die een ongeziene inkijk geeft in het moeilijke en kwetsbare parcours van draagmoederschap.

Wanneer is een kind je eigen kind? Hoever moet je gaan om een eigen kind te krijgen? En waar liggen de limieten van fertiliteitsbehandelingen?

_{Annemie Struyf}

Annemie Struyf: Drie jaar geleden kwam ik in contact met draagmoeder Lies, die toen 14 weken zwanger was. Lies wilde graag meewerken aan een reportage over draagmoeders, omdat ze merkte dat het thema veel vragen opriep. Ik dook zelf in het thema en deed ook een oproep naar andere draagmoeder-verhalen. Zo ontstond de idee van een reeks over draagmoeders en, meer algemeen, ook over ouderschap, kinderwens en existentiële vragen als: wanneer is een kind je “eigen” kind? Hoever moet je gaan om een “eigen” kind te krijgen? En waar liggen de limieten van fertiliteitsbehandelingen?

Na eerdere samenwerkingen bij La vie en rose, Chez Annemie, Eviva España en recent nog Het Hoge Noorden werkte Annemie voor Draagmoeders opnieuw samen met haar vaste regisseur-cameravrouw Kristel Waterloos.

Draagmoeders: vanaf 17 november elke woensdag om 20.40 uur op Eén.

Een complex en kwetsbaar traject

Draagmoeders gaat de meest prangende en confronterende vragen niet uit de weg, ook op de moeilijkste momenten. Hoe (tegen)natuurlijk is het om meteen na de bevalling je “kind” weg te geven? Welke band behoud je als draagmoeder met het kind? Wat als het misloopt met de baby of de draagmoeder? Wat als de draagmoeder het kind uiteindelijk toch wil houden? Wat vindt de partner van de draagmoeder ervan dat zijn vrouw zwanger is van en voor iemand anders? Waarom mag je een draagmoeder niet betalen voor haar inzet? En wat als een van de partijen het niet meer ziet zitten?

Draagmoederschap staat nu volop in de (politieke) actualiteit. Wellicht wordt er binnenkort een wetsvoorstel ingediend om draagmoederschap wettelijk te regelen. Want dat ontbreekt momenteel. Draagmoederschap is toegelaten - er zijn ook ziekenhuizen die draagmoedertrajecten begeleiden - maar wettelijk gezien speelt het zich af in een grijze zone. Dit schept problemen, want momenteel is de vrouw die het kind baart, de wettelijke moeder. Dus moet er na de geboorte een adoptieprocedure opgestart worden. In de rechtbank wordt beslist of het kind in aanmerking komt voor adoptie of niet. Ook het financiële aspect is niet geregeld: louter onkosten of ook een vergoeding? Waar ligt de grens met “een kind kopen”? Wat met “draagmoeder-toerisme” binnen en buiten Europa?

De reeks Draagmoeders biedt een unieke en ongeziene inkijk in het leven van mensen die voor deze weg kiezen. De reeks toont aan hoe complex draagmoederschap is, op psychologisch en emotioneel, maar ook op juridisch vlak.

Het is een weg die op vele vlakken indruist tegen de menselijke natuur, de biologie en de psychologie. Soms loopt het goed, soms loopt het fout.

_{Annemie Struyf}

Annemie Struyf: "Weinig mensen zijn in staat om dit heel kwetsbare en moeilijke traject op een goede manier vorm te geven en te verwerken. Het is een weg die op vele vlakken indruist tegen de menselijke natuur, de biologie en de psychologie. Soms loopt het goed, soms loopt het fout. In optimale omstandigheden een kind krijgen is al een kwetsbaar en gevoelig gegeven, dat veel aandacht, zorg en energie vraagt. Des te kwetsbaarder, intensiever en moeilijker wordt het als het over draagmoederschap gaat."

Vijf unieke verhalen van draagmoeders en wensouders

Draagmoeder Kimberly en Bram - Wensouders: Frits en Joey

Draagmoeder Kimberly (33) is 30 weken zwanger wanneer Annemie haar voor het eerst ontmoet. Samen met haar man Bram heeft ze een fijn gezin met vier kinderen tussen 7 en 12 jaar oud: hun kinderwens is vervuld. Deze keer is Kimberly zwanger voor een koppel uit Nederland: Frits en Joey.

Kimberly: “Waarom ik draagmoeder ben? Ergens tussen mijn tweede en derde kind dacht ik: “Als ik ooit iemand kan helpen om een kind op de wereld te zetten, wil ik dat misschien wel doen. Via Facebook kwam ik later in contact met een koppel uit Nederland: Frits en Joey. Ze deden een ludieke oproep tot eiceldonatie: ze hadden al een draagmoeder, maar die wilde niet met haar eigen eicellen zwanger worden. Ja, voor deze mannen wilde ik wel een eicel doneren. Maar uiteindelijk bleek eiceldonatie tussen België en Nederland niet zo eenvoudig te regelen. Toen hebben we beslist dat ik draagmoeder zou worden. Thuis heb ik aan eenvoudige zelf-inseminatie – met sperma uit Nederland -  gedaan, en bij de eerste poging was ik meteen zwanger. En kijk, nu ben ik al 30 weken ver. “

Vanaf die eerste ontmoeting begin 2020 blijft Annemie in contact met het gezin van Kimberly en Bram, en met Frits en Joey. Vanaf de laatste weken van de zwangerschap tot de bevalling, vanaf de geboorte tot het vertrek van Frits en Joey samen met de baby, vanaf de babyperiode tot de eerste verjaardag van Sara.

Draagmoeder Lies en Peter - Wensouders: Elke en Dries

In de lente van 2018 krijgt Annemie een mail van Lies: “Om maar meteen met de deur in huis te vallen: ik ben op dit moment 14 weken zwanger van het kindje van vrienden van ons. Het is mijn vierde zwangerschap. Zelf heb ik drie kinderen; voor hen is het hun derde kindje. Ik ben draagmoeder dus. Een heerlijk en prachtig avontuur, dat heel uiteenlopende emoties en vragen oproept in mijn omgeving. Ik merk dat er ook veel onwetendheid is over dit thema, en dat vind ik jammer. Er zijn ontzettend veel mensen ongewenst kinderloos, en draagmoederschap kàn daar een antwoord op bieden. Volgens mij zijn er echter te weinig vrouwen en koppels in Vlaanderen die weten dat het kan, dat het mag, dat het bestaat."

Annemie: “Na dit bericht heb contact opgenomen met Lies en Peter, en met Elke en Dries. Samen, rond een zomerse tuintafel, hebben we uitgebreid en zorgvuldig de mogelijkheden van een reportage besproken. Uiteindelijk hebben we samen de hele weg afgelegd: van die eerste afspraak tot de bevalling van Lies, van de thuiskomst van de baby bij Elke en Dries tot zijn derde verjaardag. Het was, en is, geen evident parcours geweest. Ik heb alvast een belangrijke les geleerd: draagmoederschap is een extreem moeilijke opdracht. Een niet in te schatten uitdaging die relaties zwaar op de proef stelt."

Wensouders: Greet en Karl - Draagmoeder An (zus van Karl) en Kaat (zus van Greet)

Greet (33) en Karl (37) zijn acht jaar samen wanneer Annemie hen ontmoet. Ze hebben een dochtertje van anderhalf jaar: Nova. Greet was 21 jaar toen ze zwaargewond raakte in een verkeersongeval. Maandenlang zweefde ze tussen leven en dood, maar wonder boven wonder overleefde ze het. Helaas kreeg ze te horen dat ze nooit kinderen zou kunnen dragen. An, de zus van Karl, wilde graag helpen om hun kinderwens te vervullen. Ze was de draagmoeder van Nova. Nu dromen Karl en Greet van een tweede kindje. Misschien zou Kaat, de zus van Greet, deze keer wel draagmoeder willen zijn.

Greet: “An, de zus van Karl, heeft gezegd dat ze één keer draagmoeder wilde zijn. Mijn zus, Kaat, heeft mij laten weten dat ze voor een tweede kindje misschien draagmoeder wil zijn. Karl en ik zijn er nog niet helemaal uit. We moeten zelf helemaal klaar zijn voor een tweede kind. En het is natuurlijk mijn zus Kaat die zelf moet beslissen of ze dit echt wel wil doen. Ik wil geen enkele druk op haar zetten. Ze heeft zelf vier kinderen, en een nieuwe zwangerschap is natuurlijk niet niks. Dan zou ze haar leven opnieuw een jaar on hold moeten zetten. We hebben er in het verleden al vaak over gepraat, maar nu durf ik er zelf niet goed over beginnen.”

An: “Als draagmoeder moet je een sterke persoonlijkheid hebben (lacht), al wil ik daarmee niet pretenderen dat ik een geweldig sterke madame ben. Ik wil daar bescheiden over blijven. Maar je moet je uiterst bewust zijn van alles: van wat een draagmoeder wél is, en wat ze niét is.  Het is hun kind, niét het jouwe. Je mag genieten van de zwangerschap, maar je moet ten volle beseffen dat het kind niét bij jou zal blijven. Ik was tijdens de zwangerschap van Nova nog voorzichtiger dan bij mijn twee vorige zwangerschappen. Dat klinkt misschien gek, maar je bent verantwoordelijk voor het kostbaarste bezit van iemand anders. Dat kind moét gezond ter wereld komen.”

Wensouders: Stephanie en Wesley - Draagmoeder Gwendolina en Birgen

Stephanie (31) en Wesley (33) zijn elf jaar samen. Door een medische fout kan Stephanie geen kinderen krijgen. Al elf jaar proberen Stephanie en Wesley hun kinderwens te vervullen. Katia, de moeder van Stephanie, zag het verdriet van haar dochter en wilde haar draagmoeder zijn. Gedurende vier jaar heeft zij veertien keer geprobeerd om via IVF zwanger te worden, maar het liep helaas steeds mis.

Stephanie en Wesley bleven verder zoeken naar een nieuwe draagmoeder. Schoonzus Gwendolina zag al dat verdriet en wil graag draagmoeder zijn voor Stephanie en Wesley. Gwens eigen kinderwens is nu vervuld: samen met Birgen, de broer van Stephanie, heeft ze een nieuw samengesteld gezin met vijf kinderen. Maar de tijd dringt. Wesley en Stephanie zijn murw van het wachten en zoeken eerst hun heil in Cyprus.

Stephanie: “Heel vaak krijg ik de vraag: “Hoe ver wil je nog gaan, Stephanie?” Dan antwoord ik dat ik blijf doorgaan tot ik een kind in mijn armen heb. Zij die mij die vraag stellen, zijn meestal mensen die zelf kinderen hebben. Wie zijn zij om tegen mij te zeggen: “Stop er toch mee. Je kan ook heel gelukkig zijn zonder kinderen.” Ik hoop zo dat ik de kans krijg om een kindje in mijn armen te krijgen. Dan wil ik niet meer vechten voor een tweede. We zijn al zo lang een strijd aan het voeren. Ik zou supergelukkig zijn met één kind.”

Gwendolina: “Ik heb al die tijd gezien hoeveel pijn en verdriet ze hadden over het feit dat ze maar geen kinderen kregen. Intussen was ik bezig met mijn eigen kinderwens, en hoopte ik dat het voor hen ook goed zou komen. Toen ik zelf mijn jongste kind op de wereld had gezet, begon ik na te denken: “Voor mij betekent het slechts één jaar mijn leven on hold zetten; voor Stephanie en Wesley zou het zoveel méér betekenen. Waarom zou ik dat niet voor hen doen?” Tenslotte zijn al mijn zwangerschappen vlekkeloos verlopen.”

Wensouders : Tim en Jef - Draagmoeder Joke en Toon

Toen Annemie voor het eerst  bij Joke op bezoek ging, was Joke 35 jaar, gelukkig getrouwd met Toon en moeder van vijf kinderen. In de zomer van 2018 kreeg zij de vraag van haar schoonbroer Jef en zijn man Tim om haar steentje bij te dragen aan hun kinderwens. Ze dachten aan eiceldonatie of draagmoederschap. Na veel wikken en wegen gingen Joke en Toon de uitdaging aan, zonder te weten wat de impact van deze beslissing zou zijn. Het werd een pittig traject, maar uiteindelijk viel alles in de plooi.

Een jaar later werden Tim en Jef de gelukkige vaders van een flinke zoon. Wanneer Annemie Joke ontmoet, overweegt zij om voor de tweede keer draagmoeder te worden. Als dat niet doorgaat, overwegen Jef en Tim om naar Canada te trekken om daar een draagmoeder te zoeken. In dat geval zou Joke een eicel willen doneren.

Joke: “Op een bepaald moment waren Jef en Tim draagmoederpistes in Canada en Amerika aan het verkennen. Ze hadden al gesprekken gepland. Toen ik hen bezig hoorde, dacht ik: “Ik wil dat wel doen. Ik wil graag de draagmoeder zijn van hun kindje. Tenslotte zijn mijn man Toon en Jef toch broers? Twee handen op één buik.”

Tim: “In Amerika hadden we contact met een organisatie “Circle Surrogacy”. Bij hen zou een draagmoedertraject minstens 200.000 euro kosten. Maar als je de kleine lettertjes begon te lezen, zou het nog veel duurder uitvallen. Als je het goedkoper wil, kan je ook naar Oekraïne, Armenië of Mexico, maar dan kom je in een grijze zone en een juridisch vacuüm terecht. Wellicht werken ze daar met wanhopige vrouwen of jonge meisjes die in geldnood zitten. Op juridisch vlak zit draagmoederschap in België in een grijze zone. Dat er geen wettelijk kader is rond draagmoederschap heeft zijn voor- én zijn nadelen. Het voordeel is dat er nu geen straffen kunnen opgelegd worden, als je zelf naar oplossingen gaat zoeken. Het nadeel is dat wensouders nu hun eigen kind moeten adopteren en dat er veel onzekerheid is over wat kan en wat mag.”

Draagmoeders: vanaf 17 november elke woensdag om 20.40 uur op Eén.