Drie nieuwe Nomaden-reportages uit Afrika

Terwijl de emissienormen hier verstrengen, vertrekken jaarlijks vele honderdduizenden afgedankte wagens vanuit heel Europa via België naar West-Afrika voor een nieuw, maar even vervuilend leven. In Het Autokerkhof van Europa (10/4) onderzoeken Nomaden Arnaud De Decker en Simon Oeyen in Guinee welke gevolgen deze handel heeft voor de gezondheid van de mensen daar en voor het milieu.

In Malawi belanden veel jonge meisjes in de mensenhandel en prostitutie. Door de klimaatverandering en de daardoor stijgende armoede wordt het alleen nog maar erger. In A Girl’s Gaze (17/4) maken Anke Dirix en Roel Nollet kennis met een aantal meisjes en met organisaties die er iets aan proberen te doen.

In de sloppenwijken van Nairobi is het leven hard: er is geen stromend water en er zijn nauwelijks toiletten. In Austin Grounds (24/4) onderzoeken Rien Bauwens, Engel Doyen en Wolf Doyen hoe het leven daar is voor kinderen. Austin Grounds, een voetbalveld, is het lichtpuntje in de duistere wereld van de sloppenwijken:. De organisatie Futbol Mas wil kinderen van de straat houden en met hen aan een betere toekomst bouwen.

Nomaden van Vranckx – 3 x Afrika: op zaterdag om 20.10 u. vanaf 10 april op Canvas en via VRT NU

Het Autokerkhof van Europa – zaterdag 10 april

Elk jaar worden vanuit België honderdduizenden afgedankte en vervuilende Europese wagens verscheept naar West-Afrika. Hier halen ze vaak de emissienormen niet meer maar daar kunnen ze nog jaren rondrijden, ook al vormen ze een gevaar voor de gezondheid en de veiligheid van de bevolking. Europa laat begaan en de West-Afrikaanse maatregelen lijken enkel te bestaan op papier. Nomaden Simon Oeyen en Arnaud De Decker trokken naar Guinee in het spoor van onze afgedankte auto’s.

In 2019 vertrokken nog zo’n 320.000 tweedehandsauto’s via de haven van Antwerpen, een cijfer dat al jaren stijgt. Afgedankte wagens naar een erkend centrum brengen voor ontmanteling is sinds 2005 nochtans verplicht in ons land.

Vanaf 1 januari 2021 gelden nieuwe importrestricties in vijftien West-Afrikaanse landen. Wagens moeten sindsdien op z’n minst over een EURONORM 4/IV beschikken, en mogen ook niet ouder zijn dan tien jaar. In Guinee zelf wordt de datum van 1 maart 2021 naar voren geschoven. Gaan deze nieuwe restricties worden opgevolgd door lokale handelaars die afhankelijk zijn van deze handel?

Deze restricties zijn even strikt als de meeste Europese lage emissiezones, maar in de praktijk blijkt het een lege doos. “Wij zijn de vuilnisbak van Europa. Zo goed als alles raakt hier moeiteloos binnen, met zware gevolgen voor de bevolking en het klimaat”, zegt Alpha Diallo, autohandelaar in Conakry.

Een reportage van Simon Oeyen en Arnaud De Decker © 2021

A Girl’s Gaze – zaterdag 17 april

Malawi is een van de Afrikaanse landen die het hardst worden getroffen door de klimaatverandering. Door grote overstromingen en extreme droogte mislukt de oogst hier jaar na jaar. De hongersnood maakt meisjes en vrouwen extra kwetsbaar. Om aan de armoede te ontsnappen, trouwt bijna de helft van de meisjes voor ze achttien zijn, ook al is dat verboden. Of ze belanden zoals Esna in de prostitutie.

“Ik heb alleen maar seks met mannen omdat onze oogsten steeds mislukken,” zegt Esna. Een mensenhandelaar beloofde haar een job als serveerster. Ze verliet haar dorp op het platteland en werkt al sinds ze dertien is in een bar in het centrum van Lilongwe.

Journalisten Anke Dirix en Roel Nollet reizen naar Malawi. Samen met een lokale journalist verzamelen ze getuigenissen en onderzoeken de link tussen klimaatverandering en gendergeweld. 

“Het doet me pijn om te zien dat de meisjes hier vertrekken”, zegt een vrouwelijke chief in Chikwawa, een dorp dat elk jaar zwaar getroffen wordt door overstromingen. “Als alles hier overstroomt, wat moeten we dan eten?”

“Meisjes moeten onafhankelijk zijn”. zegt Theresa Kachindamoto. Ze is wereldberoemd voor haar strijd tegen kinderhuwelijken. “Iedereen die ervoor zorgt dat het toch nog gebeurt, kan zijn boeltje pakken.”

“Elk meisje zou moeten begrijpen hoe haar seksleven in elkaar zit”, vindt ook jeugdactivist Maureen Phiri. Ze gaat langs op scholen om de meisjes seksuele opvoeding te geven, want daar krijgen ze geen les over. “Zeker politici zouden moeten beseffen dat ze daarmee de levens van meisjes beschermen.”

Een reportage van Anke Dirix en Roel Nollet © 2021

Austin Grounds – zaterdag 24 april

In Mathare, een sloppenwijk op een boogscheut van het centrum van de Keniaanse hoofdstad Nairobi, leven naar schatting vijfhonderdduizend inwoners samen op een oppervlakte van nog geen vier vierkante kilometer. Er is geen stromend water en er zijn onvoldoende openbare toiletten. Huizen worden opgetrokken uit ‘iron sheets’, moderne voorzieningen zijn zo goed als onbestaande. De armoede is er extreem.

Opgroeien in Mathare is moeilijk. Kinderen en jongeren zijn vaak op zichzelf aangewezen om te overleven. Zeker meisjes en jonge vrouwen worden aan grote risico’s blootgesteld. “Er is geen veiligheid in de sloppenwijk. Het is heel gemakkelijk om verkracht of aangerand te worden” zegt Eunice Kimani, gemeenschapscoördinator.  

Changaa, een zelfgestookte likeur, lijkt de straten te doordrenken. Overal zie je dronken mensen met kleine plastic flesjes in hun hand, de wijk loopt over van de bars. Niemand lijkt eraan te ontsnappen, ook kinderen en jongeren niet. Maar changaa is ook een manier om te overleven. Zo was het stoken en verkopen van de illegale drank een noodzakelijke uitweg voor Theresia Wamboi, als jonge moeder op zoek naar een inkomen om haar driejarige dochter te onderhouden. “In mijn leven deed ik slechte dingen om mijn dochter te beschermen. Ik wou haar goed opvoeden. Ik had geen geld, dus ik kon niet kieskeurig zijn over werk. Het huis moest betaald worden, mijn kind moest eten.”

In het hart van Mathare ligt ‘Austin Grounds’, een voetbalveld. Meer dan twintig jaar geleden toverde Austin Ajowi, profvoetballer en coach, een vuilnisbelt om tot het terrein dat het vandaag is. Sindsdien traint hij er zo goed als elke dag met kinderen en jongeren uit de buurt, ook met meisjes en jonge vrouwen. Voetbal gaf velen van hen kansen die ze anders niet zouden hebben gehad. “Ik begon te voetballen rond mijn negende”,vertelt Elizah, één van de jonge vrouwen die op het veld trainde. “Ik was er goed in. Ik speelde op het veld van Austin en een schooldirecteur merkte ons op. Hij zag dat we goed waren en besloot om ons te sponsoren om de lagere school te kunnen betalen. Later kreeg ik ook sponsoring om naar de middelbare school te gaan.” Ook de dochter van Theresia trainde met Austin. Zij woont en werkt vandaag in België.

Het eindeloze engagement van Austin leverde hem de naam ‘Baba Yao’ op, ‘de vader van iedereen’. Het maakt van Austin Grounds een veilige plek temidden het tumult van Mathare. In 2016 streek de van oorsprong Chileense organisatie Futbol Mas neer in Kenia. De organisatie werkt op basis van voetbal aan de ontwikkeling van weerbaarheid en ‘life skills’ bij kinderen en jongeren in achtergestelde gemeenschappen. Het duurde niet lang voor Austin en Futbol Mas elkaar vonden. “Voor mij was het gewoon voetbal. Maar Futbol Mas kwam met life skills en sociale onderwerpen. Die thema’s, die gebeuren hier echt. Geweld, gendergelijkheid, … Wij leren onze jongeren deze dingen en zij groeien ermee op. Het maakt hen weerbaar, het leert hen omgaan met dit leven”, zegt Austin.

Een reportage van Engel Doyen, Wolf Doyen en Rien Bauwens © 2021