Drie Nomaden-reportages over kinderrechten in Vranckx

Rudi Vranckx deed daarvoor een oproep in samenwerking met journalist en documentairemaker Roel Nollet van The Redhorse Collective. Die richtte het online leerplatform Equator op, waarmee ‘kinderen van over de hele wereld filmpjes met elkaar uitwisselen.

De jongens van Vila Cruzeiro is een hartverscheurend portret van één van de gevaarlijkste favela’s van Rio de Janeiro. Fabienne Haerinck en Roel Nollet brengen de wijk in beeld door de ogen van de kinderen die er wonen en onderzoeken de zin en onzin van de ‘war on drugs’.

Tom Van Assche en Kobe Goderis gaan in Toxic Town naar een oude mijnsite in Kabwe, een grootstad in Zambia. En de meest vervuilde stad van de wereld. Ze luisteren er naar verhalen over de gevolgen van de jarenlange loodvervuiling en de impact op de gezondheid van kinderen.

Reportagemaker Levi Vanderaerden gaat samen met lokale journaliste Chandrani Sinha in De chars op zoek naar de situatie van kinderen die op zandbanken - ‘chars’ - wonen in India. Door grote overstromingen spoelen hun huizen en scholen weg, maar verdwijnen ook stukjes van hun identiteit.

'De jongens van Vila Cruzeiro', de zin en onzin van de ‘war on drugs’ in Rio de Janeiro - zaterdag 15 oktober

Vila Cruzeiro is  één van de gevaarlijkste sloppenwijken van Rio de Janeiro. Mensen leven er in armoede, te midden van een drugsoorlog. Na het aantreden van de extreemrechtse president Jair Bolsonaro zijn er veel meer schietpartijen tussen de politie en trafikanten. Het geweld in de wijken neemt alleen maar toe en kinderen zijn daar het grootste slachtoffer van. Fabienne Haerinck en Roel Nollet brengen de wijk in beeld door de ogen van de kinderen die er wonen en onderzoeken de zin en onzin van de war on drugs. In Brazilië zijn er deze maand presidentsverkiezingen. Oud-president Lula da Silva won de eerste ronde, maar Bolsonaro scoort beter dan de peilingen aangaven. Op 30 oktober volgt een beslissende tweede ronde.

Kinderen zijn daar het grootste slachtoffer van. Ze kampen met trauma’s en angst. De ideale cocktail om in hun pubertijd zélf opgepikt te worden door de drugstrafiek. “Sommigen zeggen dat we de 18 niet zullen halen, omdat we deugnieten zijn”, zegt João, Hij is 13. Zijn vriend Kayke is al geraakt door een kogel. “Ik heb er al aan gedacht om trafikant te worden, maar het leven in de criminaliteit heeft maar twee uitkomsten: de gevangenis of de dood.”

"De war on drugs is totaal absurd,’ vindt mensenrechtenactivist Raull Santiago. En vooral: ‘er verandert helemaal niets. De rij met jongeren die in de drugshandel willen gaan, wordt alleen maar langer.’ ‘Het is de ideale manier om stemmen te winnen in ons land. Volgens de rijke elite wonen hier alleen maar criminelen.'

De politie kan zomaar binnenvallen en hier mensen executeren.

_{Raull Santiago, mensenrechtenactivist}

Fabienne Haerinck gaat al 12 jaar naar Vila Cruzeiro. Ze kent de wijk door en door en zet er sociaal-culturele projecten op met kinderen. Die noemen haar ‘Tia’, Tante. Iedereen op straat spreekt haar aan. Een tiental jongeren die ze kent van toen ze klein waren, zijn ondertussen vermoord. Samen met journalist en documentairemaker Roel Nollet brengt ze de wijk in beeld door de ogen van de kinderen die er wonen. 

‘De jongens van Vila Cruzeiro’ is een beklijvend en hartverscheurend portret van mensen die amper de kans krijgen om hun verhaal te doen. Voor de meeste journalisten is het onmogelijk om de wijken binnen te komen. Ook in Vlaanderen wordt - op kleinere schaal - een war on drugs gevoerd. In deze film onderzoeken de makers  waar zo’n doorgedreven beleid toe kan leiden en wat we daaruit kunnen leren.

©2022 The Redhorse Collective
Met de steun van het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek, ​EQUATOR vzw en de Belgische Ontwikkelingssamenwerking.

'Toxic Town', over de gevolgen van loodvergiftiging in Zambia - zaterdag 22 oktober

In 1994 sluit de loodmijn van Kabwe, in Zambia, één van de grootste loodmijnen in de wereld. De plaatselijke ziet de werkgelegenheid verdwijnen en blijft achter met een berg schadelijk mijnafval en door lood vervuilde woonwijken. De wind verspreidt tot op de dag van vandaag de vervuilende looddeeltjes over het arme westelijke deel van de stad. In die wijken worden bij kinderen loodwaarden gemeten die tot 20 keer hoger zijn dan het internationaal toegelaten maximum. Vooral bij jonge kinderen zijn de gezondheidsrisico’s groot. Ondanks het gevaar gaan jongeren illegaal in het vervuilde mijnafval op zoek naar kostbare mineralen in de hoop wat geld te verdienen om te overleven. Tom Van Assche en Kobe Goderis gaan naar de oude mijnsite en de arme wijken in Kabwe. Ze luisteren er naar verhalen over de gevolgen van de jarenlange vervuiling.

“Deze grond is van de mijn.” zegt Davey Chipande, een jong gemeenteraadslid. “Ze vullen er de gaten in de weg mee op. Het zit vol met lood.” Loodvergiftiging heeft een grote impact op jonge kinderen. Orgaanfalen, hersenschade en aantasting van het zenuwstelstel, zijn maar enkele voorbeelden. ‘Wanneer mijn dochter nieuwe woorden leert, dan vergeet ze die meteen weer. Zomaar’, vertelt Aida, een jonge moeder van twee kinderen.

James Zimba, directeur van een school die grenst aan één van de meest vervuilde wijken, merkt het ook: ’Je geeft een les, en de kinderen vergeten het weer. Soms begin je aan jezelf te twijfelen: misschien is mijn manier van lesgeven niet goed?’

Op de verlaten mijnsite zijn elke dag illegale mijnwerkers op zoek naar waardevolle mineralen. Zij stellen zichzelf bloot aan hoge concentraties lood en werken in gevaarlijke omstandigheden. Ze lachen: ‘Als we genoeg maïsbier drinken, kunnen we niet ziek worden!’. Na de sluiting van de mijn is er nog amper sprake van een industriële bedrijvigheid in Kabwe. Met hoge werkloosheidscijfers en structurele armoede tot gevolg. De berg vervuild mijnafval is nu een bron van inkomsten voor de bevolking uit de omliggende sloppenwijken. Het is voor hen de enige manier om wat geld te verdienen. 

In Kabwe moet je God bedanken als je drie maaltijden hebt, want het leven is hier hard.

_{Nathan, taxichauffeur}

Reportagemakers Tom Van Assche en Kobe Goderis bezoeken de mijn en gaan op zoek naar verhalen van mensen die de gevolgen van de vervuiling dragen. Ook in Vlaanderen is loodvervuiling een probleem. In de buurt van de UMICORE-fabriek in Hoboken, worden bij kinderen hoge loodwaarden vastgesteld.

©2022 The Redhorse Collective
Met de steun van het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek, EQUATOR vzw en de Belgische Ontwikkelingssamenwerking.

'De chars',​ over identiteit en klimaatverandering - zaterdag 29 oktober

In de Indische provincie Assam leeft een nomadisch volk op drijvende dorpen in de Brahmaputra, één van de grootste rivieren van het land. Hun huizen zijn gebouwd op zandbanken - de chars - die langzaam maar zeker afbrokkelen door de klimaatverandering. Op de oevers ontstaan grote vluchtelingenkampen, families dreigen alles te verliezen en huwelijken hun dochters noodgedwongen uit aan rijke Indiërs op het vasteland. De mensen op de chars worden al generaties door de Hindoeïstische meerderheid als minderwaardig behandeld. Wanneer de rivier hun dorpen opslokt, worden hele families zonder aanleiding uit het bevolkingsregister geschrapt.

Sharbat Ali woont er al zijn hele leven: “Als het ergens brand, dan blijven er tenminste nog assen over, maar bij een overstroming, sleurt de rivier alles mee’, zegt hij.

Generaties geleden kwamen Bengaalse migranten op de chars terecht, maar vandaag wordt hun levensstijl bedreigd. Door de klimaatopwarming zijn er vaker overstromingen en spoelen hele zandbanken weg, inclusief huizen, ziekenhuizen en scholen. Asraful is 12. Het land van zijn ouders spoelde vorig jaar weg. Nu gaat hij samen met zijn vader vissen om te overleven. “Ik woon hier niet graag,” zegt hij, “het overstroomt hier elk jaar. Mensen verliezen hun huizen en hun vee. Er gaan veel mensen dood. En door de erosie moeten we elk jaar naar een andere zandbank verhuizen.”

Samen met de zandbanken, slokt de rivier eigenlijk de hele identiteit van de Chargemeenschap op. De hindoeïstische regering is de charbewoners liever kwijt dan rijk. Volgens hen zijn ze illegaal in het land. Ze voerden een bevolkingsregister in, en verplichten de mensen op de chars om hun identiteit aan te tonen. Dit kan door de juiste papieren voor te leggen, maar door structureel analfabetisme en de vergankelijkheid van hun eigendom is dit voor de bewoners van de Chars een groot probleem.

“De politie moet onderzoeken of iemand de juiste papieren heeft, maar in de praktijk beschuldigen ze mensen er in het wilde weg van dat ze buitenlanders zijn,” vertelt mensenrechtenactivist Aman Wadud.

Het systeem zit vol met fouten.

_{Aman Wadud, mensenrechtenactivist}

Door de jarenlange isolatie beschouwen mensen op het vasteland de bevolking van de chars als minderwaardig. Ze worden niet enkel sociaal maar ook economisch uitgesloten. Jonge meisjes worden al op jonge leeftijd uitgehuwelijkt. 90 procent trouwt er voor ze achttien zijn. Ook als dat betekent dat ze zich moeten binden aan een jongen van een bevolkingsgroep die hen verstoot. “Ik was nog maar dertien,” vertelt Abida. Ze heeft ondertussen drie kinderen.

Reportagemaker Levi Vanderaerden gaat samen met lokale journaliste Chandrani Sinha op zoek naar de identiteit van de Char bewoners. Ze onderzoeken hoe groot de impact van de klimaatopwarming er is en welke sociale en economische problemen dat met zich meebrengt.

©2022 The Redhorse Collective
Met de steun van het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek, EQUATOR vzw en de Belgische Ontwikkelingssamenwerking.

Vanaf zaterdag 15 oktober om 20.10 u. op Canvas en VRT MAX.