J’attendrai le Jour et la Nuit

J’attendrai le Jour et la Nuit is een documentaire geregisseerd door Leni Huyghe, Liesbeth De Ceulaer en Maui Druez over de ongeziene crisis in de woonzorgcentra als gevolg van Covid-19. Aan de hand van beelden gemaakt door de bewoners, archiefmateriaal en interviews met betrokkenen, toont de film hoe de crisis de pijnpunten van het politieke beleid rond de zorgsector heeft blootgelegd.

De documentaire laat een groep bewoners en personeelsleden van drie verschillende woonzorgcentra aan het woord. We zien hoe zij de pandemie beleven maar worden ook geconfronteerd met de tekortkomingen in het huidige zorgsysteem. De bewoners en het personeel gaan ook in gesprek met Wouter Beke, Vlaams Minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, over de impact van de beslissingen die hij en zijn kabinet de voorbije maanden namen.

J’attendrai le Jour et la Nuit  toont hoe de crisis van de voorbije maanden ons meer dan ooit confronteerde met de manier waarop we naar onze ouderen kijken, en hoe ze raakt aan de morele pijlers van onze samenleving. Werd het universele recht van de ouderen op verzorging, waardigheid en genegenheid opgeofferd ten bate van de algemene veiligheid van de rest van de bevolking?

J’attendrai le Jour et la Nuit werd door Filip Peeters en zijn productiehuis LOOK@LEO geproduceerd voor Canvas.

Op zondag 15 november om 21.10 u. op Canvas en VRT NU

J’attendrai le Jour et la Nuit

“Met deze film willen we enerzijds een reconstructie maken van de politieke beslissingen die afgelopen maanden en jaren werden gemaakt, en anderzijds onderzoeken in welke mate de communicatie vanuit de overheid over de situatie in de WZC strookt met de beleving van de bewoners, de directie en het zorgpersoneel.” Dat zeggen de makers van J’attendrai le Jour et la Nuit, Leni Huyghe, Liesbeth De Ceulaer en Maui Druez. “Evenzeer willen we een debat aanvatten over de manier waarop ouderen worden voorgesteld door beleidsmakers en in de media.”

“De film is een tijdsdocument over de manier waarop wij onze ouderen behandelen en de ouderenzorg in onze samenleving. Wanneer in maart en april de dodentol in de woonzorgcentra extreem hoog was, besloot ik dat deze crisis in de WZC de nodige aandacht verdiende en nam het initiatief om een documentaire hierover te draaien. Het was een zeer impulsieve beslissing, omdat er geen tijd te verliezen was. De maatschappelijke relevantie was zo groot dat ik het de moeite vond om ondanks de moeilijke werkomstandigheden en de financiële risico’s toch het project op te starten.  vertelt Filip Peeters, de producent van de documentaire.

De titel “J’attendrai le Jour et la Nuit” is ontleend aan een opschift op de luchtkoepel in de inkomhal van een van de WZC waar werd gefilmd (WZC De Vijvers in Ledeberg). Hij verwijst volgens de documentairemakers naar de functie die ons huidige systeem aan de rusthuizen heeft gegeven: dat van ‘wachtruimte' waar men in de laatste etappe van het leven de dood opwacht. Ook verwijst hij naar het decennialange wachten van de zorgsector op meer middelen van de overheid.

De woonzorgcentra

De documentaire vertelt het verhaal van het personeel en de bewoners van drie Vlaamse WZC tijdens en in de nasleep van de eerst golf van de COVID-19 crisis..

Op 18 maart sloten alle WZC in Vlaanderen hun deuren voor bezoekers, mantelzorgers en vrijwilligers. Een beslissing die op dat moment de enige juiste leek te zijn, maar hoe hebben de bewoners en het verzorgend personeel dit beleefd? Wat is de impact van een maandenlange quarantaine op hun psychosociale gezondheid en is er voldoende nagedacht over de levenskwaliteit van de oudsten in onze samenleving?

In WZC Katharinadal in Hasselt sloeg het coronavirus al begin maart hard toe, met veel overlijdens als gevolg. Door de camera’s van bewoners Josepha, Jaak en het koppel Bertha en Frans, worden we meegenomen in hun leven tijdens de quarantaine. Aan de hand van interviews vertellen zij en een aantal personeelsleden over de problemen waarmee ze geconfronteerd werden tijdens de crisis.

In WZC de Vijvers in Ledeberg zijn er geen besmettingen geweest. De bewoners worden voor de veiligheid allemaal 14 dagen in quarantaine geplaatst, daarna proberen ze ondanks de dreiging voor een besmetting het dagelijkse leven terug op te pikken. De bewoners Mario, Gustaaf en het koppel Nap en Thea filmen vanuit hun persoonlijke beleving. Daarnaast denken ze na over wat het betekent om je zelfstandigheid te moeten opgeven en te leven in een rusthuis.

In WZC Mater Dei in Heikruis luisteren we naar het personeel dat uitgeput is door de steeds stijgende werkdruk. Die was de afgelopen maanden hoger dan ooit, maar de personeelstekorten en de budgettekorten zijn er altijd geweest. We krijgen ook een kijk op de opkomst en de evolutie van de rusthuizen aan de hand van archiefmateriaal. Het wordt duidelijk dat de politiek al decennia lang worstelt met het vinden van adequate oplossingen voor de problemen van onze oudste en meest kwetsbare populatie.

De bewoners en het personeel verwijzen naar de overheid, die niet luisterde of te afwezig was. De betrokkenen gaan ook in dialoog met Vlaams minister van Welzijn en Volksgezondheid Wouter Beke. Hij deelt zijn analyse van de feiten maar zijn communicatie staat soms ver van de realiteit van de mensen in de WZC.

Sinds begin november zitten we in een nieuwe lockdown om de tweede golf af te remmen. De ziekenhuizen stromen vol met besmette patiënten. Heeft de overheid de tijd genomen om uit de vorige fouten te leren en kan ze bij de tweede golf de bewoners en het personeel van de WZC beter bijstaan?

In de periode van de quarantaine werd er elke dag om 20 u. massaal geapplaudisseerd voor het zorgpersoneel, de burger was begaan met zijn helden en wilde hen bedanken. Maar door het uitblijven van een concreet, krachtdadig en anticiperend crisisplan van de Belgische en Vlaamse beleidsmakers, kwam het zorgpersoneel van de WZC in een situatie terecht waarin ze zonder duidelijk uitgewerkte handleiding en expertise de verantwoordelijkheid op zich moesten nemen voor het welzijn van zichzelf en van alle, al dan niet besmette, bewoners.

De getuigen

WZC Katharinadal in Hasselt

Kristof is directeur van WZC Katharinadal in Hasselt. Aan het begin van de crisis zijn hier 19 dodelijke slachtoffers gevallen en Kristof probeert nu zijn rusthuis zo goed mogelijk te beschermen. Het is een uitdaging om zowel het mentale en fysieke welzijn van zowel de bewoners als het personeel te vrijwaren.

Yasmine is logopediste in  WZC Katharinadal. Sinds het virus door het WZC raasde, zet ze zich onverstoord in voor het welzijn van de ouderen. Ze helpt de ouderen met de skype-gesprekken en doet bewegingsoefeningen. Ze is verontwaardigd over het gebrek aan engagement van de overheid in de WZC.

Josepha is een bewoonster van WZC Katharinadal sinds januari van dit jaar. Ze zit graag in het WZC en heeft naar eigen zeggen niets te klagen. Sinds het begin van de crisis houdt ze een dagboek bij over alle corona-gerelateerde gebeurtenissen.

Jaak is een bewoner van WZC Katharinadal. Twee jaar terug verliet hij het grote huis dat hij als architect zelf had ontworpen. Hij  leest elke dag de krant en houdt zich graag creatief bezig, ook lichaamsbeweging is belangrijk voor hem. Waar hij het meest naar uitkijkt is het bezoek van zijn kleindochter.

Frans & Bertha hebben tijdelijk hun intrek genomen in WZC Katharinadal. Ze raakten beiden besmet met Covid-19 en hebben de quarantaine uitgezeten in het WZC. Het koppel wil graag zo snel mogelijk terug naar huis.

WZC Mater Dei (Heikruis)

Cindy Lemaire en Isabel Capelleman delen hun ervaringen over de werkdruk en angst die ze als zorgkundigen ervaarden tijdens de eerste golf. Ze spreken zich uit over de emotionele tol die de maatregelen eisten, het tekort aan materiaal en de onzekerheid. Ze doen een oproep aan de overheid om hen meer te betrekken bij het uitdenken van de richtlijnen die zij moeten uitvoeren. .

WZC De Vijvers (Ledeberg)

Nap & Thea verhuisden 23 jaar geleden vanuit Nederland naar België en wonen sinds september 2019 in een tweekamerflat in De Vijvers. Als geschiedenisliefhebber en gewezen ingenieur leest Nap nog erg veel, van kranten en tijdschriften over de actualiteit tot gespecialiseerde boeken over de wereldoorlogen. Thea is actief in de lokale protestantse kerk en gaat vaak op bezoek bij een vriendin die een kamer verderop woont. De quarantaine had een grote impact op hun mentale gezondheid, ze voelden zich als gevangenen in hun eigen woning.

Mario verhuisde in 2018 naar De Vijvers. Hij articuleert moeilijk en beweegt zich voort in een rolstoel, maar staat nog vol vreugde in het leven. De muren van zijn kamer hangen vol met zelfgemaakte schilderijen van berg- en zee, gebaseerd op de vele foto’s die hij maakte tijdens zijn reizen door Europa. ’s Middags zit Mario vaak schilderend aan het raam, met een glas Vermouth erbij en swingende jazzmuziek op de achtergrond.

Gustaaf is een van de actiefste en ook jongste bewoners in De Vijvers. Hij kwam er wonen om de zorg voor zijn vrouw te garanderen. Omdat hij weinig aansluiting vond bij de iets oudere bewoners die meer zorg nodig hebben dan hij, begon hij zich te ontfermen over de binnentuin van het WZC. Bij goed weer is hij elke ochtend druk in de weer met onkruid wieden, snoeien en bloemen zaaien. Hij hoopt na de quarantaine te kunnen verhuizen naar een serviceflat waar hij meer vrijheid heeft.

Kritische stemmen

Bart is naast huisarts ook de CRA ( coördinerend raadgevend arts) van WZC De Vijvers in Ledeberg en WZC Ter Rieve in Gent. In Ter Rieve was er een COVID-19 uitbraak voor de lockdown en zo werd hij medeverantwoordelijk voor de besmette bewoners. In WZC Vijvers was er geen uitbraak. Bart laat zich kritisch uit over de situatie en heeft op basis van zijn ervaring met ouderenzorg ook een duidelijke kijk op de manier waarop wij als samenleving omgaan met onze oudste en meest kwetsbare medemensen.

Sofie is arts en coördinator bij Artsen Zonder Grenzen. Sinds het begin van de crisis is AZG aanwezig in de WZC, in een eerste fase voornamelijk in Brussel daarna ook in Vlaanderen. Bij nood begeleiden ze het personeel bij de uitvoering van de richtlijnen met de nadruk op infectie-preventie. Sofie is kritisch over het huidige beleid die de WZC in de steek liet op een cruciaal moment. Ze geeft aan dat het in de toekomst beter moet.