'Mobutu's Game': een meeslepende reis naar macht, manipulatie en identiteit

In Mobutu’s game reizen we terug naar het tijdperk van Mobutu Sese Seko. Van zijn militaire staatsgreep in 1965, georchestreerd door de VS en België, tot zijn val in 1997, regeerde hij Zaïre met een ijzeren vuist. Zijn verhaal wordt verteld door middel van zeldzaam archiefmateriaal en indringende getuigenissen van mensen die het van dichtbij meemaakten. 

Regisseur Guillaume Graux legt uit: "Met ‘Mobutu's Game’ willen we een gelaagde blik geven op een vernuftige politieke strateeg die zowel zijn Congolese achterban als zijn westerse bondgenoten handig wist te bespelen.Voor korte tijd leek hij die zaken handig te combineren, in volle Koude oorlog en Afrikaanse dekolonisatie, maar al snel stortte hij Zaïre de dieperik in, en diende hij enkel nog zijn eigen belang.” Het resultaat? Een complex portret van een man vol tegenstrijdigheden.

Opkomst en absolute macht 

Mobutu begon ooit als journalist en groeide via het leger uit tot een van de machtigste leiders van Afrika. Niet minder dan twee staatsgrepen pleegde hij. Bij zijn eerste in 1960 zette hij premier Patrice Lumumba opzij, zijn mentor en vriend, en smoorde hij de hoop op een reële onafhankelijkheid zo in de kiem. Bij zijn tweede 1965 vestigde hij een militair en neokoloniaal regime dat 32 jaar zou standhouden. Volgens Graux was dit moment cruciaal: "Het markeerde het begin van een tijdperk waarin Mobutu niet alleen zijn wil oplegde aan een heel volk, maar ook zichzelf centraal stelde in de nationale identiteit. Dat excessieve machtsvertoon kon omdat hij de volle steun genoot van België, dat nog steeds veel economische belangen had in Zaïre, en vooral ook de VS, die in hem een dam zagen tegen het communisme in Afrika.” Mobutu schafte alle politieke tegenstand af, creëerde een eenpartijstaat en benoemde zichzelf tot president voor het leven. 

Bewind vol uitersten 

Mobutu’s bewind is moeilijk samen te vatten zonder het woord 'contrasten' te gebruiken. Eerst was hij de protégé van Lumumba, de man die de Congolese onafhankelijkheidsstrijd belichaamde, om hem dan met hulp van de Belgen en de CIA te laten vermoorden. Later was er de extreme corruptie. Hij verzamelde een gigantisch fortuin door het leegroven van staatskassen en het innen van buitenlandse hulp, terwijl zijn bevolking in armoede leefde. “Zijn persoonlijke verrijking en de alomtegenwoordige corruptie verwoestten de economie van Zaïre. Infrastructuur stortte in, en essentiële diensten als gezondheidszorg en onderwijs werden verwaarloosd." 

En dan was er zijn politiek van Authenticité. Hiermee wilde hij de Congolese bevolking verenigen rond hun Afrikaanse erfgoed. Volgens Graux had dit een dubbel effect: “Een briljante zet. Zo kon hij naar de Zaïrese bevolking toe de schijn opwerpen dat hij niet naar de pijpen danste van het Westen. Het gaf de Congolezen een herwonnen trots en een gevoel van identiteit na bijna 100 jaar kolonisatie door de Belgen, maar het versterkte ook Mobutu’s greep op de macht.”

Spiegel voor het heden 

Mobutu's Game biedt meer dan historische inzichten. De reeks legt bloot hoe de Koude Oorlog-politiek Mobutu’s bewind ondersteunde en hoe deze geopolitieke spelletjes een hele regio beïnvloedden. "Het is fascinerend om te zien hoe Mobutu erin slaagde om niet enkel de handpop van het Westen te zijn, maar ook soms de rollen wist om te draaien. Ook zij hadden hem nodig, dankzij de overweldigende bodemrijkdommen van Congo en haar strategische militaire positie in Afrika. Die zaken speelde hij slim uit en maakten van hem een sleutelspeler in de geopolitiek van die tijd.” Die historische lessen resoneren ook vandaag. De reeks werpt een licht op hoe leiderschap – goed of slecht – een land en zijn inwoners blijvend kan tekenen. Dit maakt Mobutu’s Game niet alleen relevant, maar ook confronterend. 

Waardevol educatief instrument 

Naast boeiende televisie is Mobutu's Game een krachtig instrument voor reflectie en discussie. Het verhaal van Mobutu laat zien hoe machtsmisbruik en externe invloeden samenkomen, en hoe gewone mensen daarmee omgaan. "De getuigenissen in deze reeks maken het verschil. Ze tonen de impact van Mobutu’s beleid op het dagelijkse leven van gewone mensen en maken de geschiedenis tastbaar.” 

Mobutu’s Game is weliswaar een historische documentaire die focust op Mobutu’s politieke loopbaan, maar ze maakt ook de brug naar de actualiteit in Congo. “De huidige situatie in Oost-Congo vindt haar oorsprong in de laatste jaren van Mobutu’s regime, toen hij het Rwandese conflict importeerde in Congo. Een fatale zet die niet alleen hemzelf ten val zou brengen, maar die ook het bloederige conflict zou genereren, met miljoenen doden en vluchtelingen tot gevolg, dat tot op vandaag blijft voortduren.”

Of je nu gefascineerd bent door geschiedenis, politiek of menselijke verhalen, Mobutu’s Game is een absolute aanrader. Mis het niet op VRT Canvas.