Radio 1 lanceert podcast: Het Geheugen van de Mug

We weten nog dat Julius Caesar is doodgestoken door Brutus. En dat de opera de Stomme van Portici tot de Belgische onafhankelijkheid heeft geleid. Maar… wie weet nog dat er ooit ín een dinosaurus een heus diner heeft plaatsgevonden? Dat op het Vlaams Nationaal Zangfeest ooit iemand de partituur van Toots Thielemans in stukken scheurde? En dat we in 1866 al debatteerden over 'versoepelende maatregelen' naar aanleiding van een epidemie?

Koen Fillet gaat in gesprek met gepassioneerde cultuurhistorici van de KU Leuven en delft onbekende, historische verhalen op.

Het Geheugen van de Mug:  te beluisteren via de app van Radio 1, op radio1.be of via een favoriete podcast-app. 

Op maandag en dinsdag horen de luisteraars van Radio 1 tussen 22.00 en 23.00 uur enkele verhalen uit Het Geheugen van de Mug tijdens Zandman.

De afleveringen

De gescheurde partituur van Toots Thielemans

Koorwedstrijden van vroeger waren de voetbalwedstrijden van vandaag, supportersgeweld inclusief.

_{Andreas Stynen, docent culturele erfgoedstudies}

Waarom trad Toots Thielemans niet graag op in Antwerpen? Om dat te verklaren, moeten we naar 1978. Hij speelde er toen op het Vlaams Nationaal Zangfeest. Iemand stormde naar voren en verscheurde zijn partituur. Via via kwam het gescheurde document in het archief voor nationale bewegingen (ADVN) terecht. Wat is daar gebeurd en waarom is het zo moeilijk om dat te achterhalen, ook al bestaat er een geluidsfragment van? Wat doet samen zingen met je natiegevoel? En waarom was zingen in de 19de eeuw bijna hetzelfde als een EK vandaag, hooligans inclusief? De Rode Duivels, the musical!

De vrouwelijke penis

De clitoris is doorheen de eeuwen verschillende keren ontdekt en vergeten.

_{Tinne Claes, onderzoekt de geschiedenis van seksualiteit}

De wereldberoemde arts en anatoom Andreas Vesalius heeft de clitoris nooit gevonden en dacht dat de baarmoeder een naar binnen gekeerde penis was. Hij was geen uitzondering. Wist je dat eeuwenlang gedacht werd dat je ook het zaad van een vrouw nodig had om zwanger te worden? Hoe komt het dat 19de-eeuwse feministes het positief vonden dat de vrouw geen seksuele lustgevoelens zou hebben? En waarom vond Freud spelen met de clitoris iets voor meisjes, niet voor vrouwen?

Kermis in choleratijd

Tot voor kort dachten we dat het tijdperk van grote epidemieën achter ons lag. Corona toonde ons dat dat beeld achterhaald is. We herontdekten een beeld dat er historisch altijd al geweest is.

_{Joris Vandendriessche, wetenschapshistoricus}

In 1866 vond er een verhit versoepelingsdebat plaats in de Antwerpse gemeenteraad. Mocht de kermis doorgaan of niet? Herkenbaar? Onze omgang met de coronaepidemie lijkt goed op de manier waarop ze in het verleden met epidemieën omgingen. Ook in de 19de eeuw was er een soort Sciensano die cijfers verzamelde en in de krant publiceerde. Maar wanneer spreek je nu eigenlijk van een epidemie? Wat zijn de voor- en nadelen van al die statistieken? En wat hebben cijfermateriaal en een toneelstuk met elkaar gemeen? #flattenthecurve, maar dan die van cholera.

Het diner in een dinosaurus

Onze obsessie met dino's begon met een diner in de reconstructie van een iguanodon.

_{Nelleke Teughels, onderzoekt de Belgische voedselgeschiedenis}

Jurassic Park bestaat écht en het ligt dichterbij dan je denkt! In het Crystal Palace Park in Londen kan je iguanodons bewonderen die de kunstenaar en historicus Benjamin Waterhouse Hawkins maakte. Om iedereen enthousiast te maken voor het nieuwe park organiseerde Hawkins op de oudejaarsavond van 1853 een zevengangendiner… in een dinosaurus. Nelleke Teughels ontdekte dit in haar onderzoek naar het historisch belang van voedsel. Wist je dat eten hot topic was tijdens de wereldtentoonstellingen? Move over, Atomium en Eiffeltoren, en maak plaats voor maïsrivieren en botersculpturen! Voor welke Europese primeur heeft de Belgische Jules Delhaize gezorgd? En waarom waren winkelrekken lange tijd uit den boze in onze supermarkten?

Petits blessés

Tot op vandaag hebben we het mentale leed van de Eerste Wereldoorlog niet in beeld.

_{Kaat Wils doet onderzoek naar wetenschaps- en medische geschiedenis en onderwijsgeschiedenis}

Na de Eerste Wereldoorlog leerden de Belgische kinderen alles over de heldendaden van de 'winnaars'. Niemand sprak over het leed en psychisch trauma van de oorlog. Hoe werden mensen met shell shock bekeken? Geloofden artsen in hun behandeling en in welke? Kon het iedereen overkomen of hadden sommigen er een aanleg voor? Werden shell shock-patiënten ooit in hun eer hersteld? En hoe gaat het leger vandaag om met oorlogstrauma's?

Pijnloze bevalling

Tot de laatste 10 jaar van de koloniale periode investeerde België relatief weinig in de medische zorg in Congo.

_{Maarten Langhendries, bestudeert katholieke artsen in de 20ste eeuw}

In 1956 raadde paus Pius XII een bevalling onder verdoving af. Bevallingspijn zou volgens hem bijdragen aan de goede band tussen moeder en kind. Heeft Christus ook niet geleden voor ons aan het kruis? Er werd gedacht dat pijn een positieve uitkomst was van beschaving en dat 'primitieve' volken nog pijnloos bevielen. Belgische artsen probeerden zwangere Congolese vrouwen tot in het ziekenhuis te krijgen. Dit was niet enkel voor medische zorg, maar ook om een westerse, katholieke levensstijl te promoten en om ervoor te zorgen dat 'het Congolese ras' niet uitstierf. Hoe deden ze dit? En hoe succesvol waren hun pogingen?

Komt een man bij de politie voor een leugendetector

De leugendetector werd uitgevonden door William Marston, de uitvinder van Wonder Woman.

_{Elwin Hofman, doet onderzoek naar criminaliteit en ondervragingen in de 18de en 19de eeuw}

Word je als crimineel geboren of huist er een moordenaar in ieder van ons? Eén ding is zeker: de leugendetector ontmaskert je! Of lokt die eerder valse bekentenissen uit? Hoe lang bestaat die machine al? Hoe betrouwbaar zijn de resultaten? Moet een leugentje om bestwil kunnen? Wat heeft Wonder Woman met dit alles te maken? En wist je dat de mesjes van Gillette écht de beste zijn? Niet gelogen!

Een lijk aan de galg

Tijdens je leven kon je nu eens protestant zijn, dan weer katholiek. Mensen twijfelden voortdurend.

_{Louise Deschryver doet onderzoek naar de dood en religie in de 16de-eeuwse Nederlanden}

Op 16 mei 1569 werd Barthomoleus Swyndrecht opgehangen in het galgenveld van Antwerpen. Het rare aan het verhaal is dat de man al gestorven was toen hij naar buiten gesleept werd. Waarom werd zijn lijk geëxecuteerd? Welke keuzes maakten mensen op hun doodsbed? Waarom lieten sommigen zich begraven in de stadswallen? En wat hebben de laatste sacramenten met je erfenis te maken?

Cecil de Leeuw

In de late 19de eeuw was de jachtfilm een heus genre.

_{Raf De Bont, bestudeert de geschiedenis van natuurbescherming en ecologie in de 19de en 20ste eeuw}

In de zomer van 2015 maakte de hele wereld kennis met een tandarts uit Minnesota. Walter Palmer schoot Cecil de leeuw dood in Zimbabwe. Palmer werd kop van jut. Toch is hij lang niet de enige die liever dieren schiet met zijn geweer in plaats van met zijn fototoestel. Om dit te verklaren duiken we in de 19de-eeuwse traditie van 'big game hunting', jachtfilms en avonturenverhalen. En wat blijkt? De natuurbeschermers en de Cecil-supporters hebben veel meer gemeen met de jager dan ze denken.

Een keizersnede zonder toestemming

Vroeger was een smal bekken een teken van armoede.

_{Jolien Gijbels, onderzoekt religie en moeilijke geboortes in 19de eeuws België}

Charlotte had een smal bekken en stond in 1888 (voor de vijfde keer!) voor een aartsmoeilijke keuze: een abortus of een keizersnede laten uitvoeren? Dat laatste was vaak een doodvonnis voor de moeder. Maar waarom? Wat hadden religie en de levensbeschouwing van de artsen met die keuze te maken? En had de moeder hierin überhaupt iets te zeggen?