Toegankelijk door technologie: VRT maakt media voor iedereen

Samen media beleven

 VRT heeft een eigen afdeling gericht op toegankelijkheid. Aster Lauwers, teamverantwoordelijke VGT bij VRT Toegankelijkheid licht toe: “Onze dienst maakt de content van VRT toegankelijk voor iedereen. Dat gaat van lineaire uitzendingen, online content, tot zelfs events. Dat doen we op verschillende manieren. We voorzien ons aanbod van ondertiteling, audiodescriptie en Vlaamse Gebarentaal. Dat gaat gepaard met heel wat werk én handen. Voor live ondertiteling werken we met spraakherkenning en technologieën die de gesproken taal automatisch omzetten in schrijftaal. Maar ook daar is een verbeteraar nodig die de kwaliteit van de ondertitels bewaakt.”

Het belang van toegankelijkheid geldt niet enkel voor de content, maar ook voor een platform als VRT MAX zelf. Dat werk ligt bij de gebruikersonderzoekers en UX experts op VRT. “Binnenkort kan je bijvoorbeeld je profiel aanpassen als slechtziende. Dat zou in de toekomst nog een stapje verder kunnen gaan. Het zou fijn zijn om zelf te kunnen kiezen hoe je een programma wil beleven. Met of zonder audiodescriptie. Muziek op de achtergrond of niet. Ondertiteld of niet. We leggen die keuze bij de kijker. En het is onze taak om te zorgen dat die keuze er is. Zo bieden we iets aan dat voor sommigen een must is en voor anderen een meerwaarde. Want het zijn lang niet alleen mensen met een handicap die gebruik maken van onze diensten. Ondertiteling bijvoorbeeld wordt meer een meer en vooral bij jongeren standaard aangezet, omwille van het comfort.” Ook op events kan toegankelijkheid het verschil betekenen. “Op Zomerhit, verschillende voorleesclubsessies en de Ketnet Zomertour bijvoorbeeld was er een gebarentolk aanwezig, waardoor gezinnen met dove kinderen of slechthorende ouders de liedjes samen konden beleven.”

In een snel evoluerende mediasector is er ook een toename in de hoeveelheid content. Het is een uitdaging om te kunnen volgen en al die content toegankelijk te maken. Daarin bieden nieuwe technologieën zowel kansen als uitdagingen. “Die bepalen mee hoe we vandaag media maken, consumeren én delen. We moeten de toekomst omarmen en tegelijkertijd sterk waken over de kwaliteit van ons aanbod. Dat is onze missie. Als het gaat om toegankelijkheid kan artificiële intelligentie een stuk van ons werk ondersteunen. De huidige technologie voor spraakherkenning is voorlopig nog vooral getraind op de Engelstalige taal, in mindere mate voor kleinere talen zoals het Nederlands. En dan hebben we het nog niet gehad over de verschillende Vlaamse dialecten. Door de krachten te bundelen met andere partners in verschillende innovatietrajecten kunnen we dat proces versnellen én nieuwe technologie efficiënt inzetten.”

AI maakt verhalen toegankelijker

AI is de technologie waarmee computersystemen zelf bepaalde ‘menselijke’ taken aan kunnen pakken. De software maakt eigen keuzes aan de hand van geavanceerde algoritmen en gegevens. Karim Dahdah, projectleider bij VRT Innovatie vult aan: “We zijn voortdurend op zoek naar oplossingen voor de talloze uitdagingen waar we als publieke omroep voor staan. Daarvoor testen we het potentieel van bestaande technologieën en experimenteren we rechtstreeks in producties. Sommige oplossingen werken al goed, zoals de automatische personalisatie op VRT MAX. Andere technologieën moeten nog verder ontwikkeld worden voordat we ze in producties gebruiken. Als publieke omroep is het essentieel dat de kwaliteit hoog is en dat we ethisch omspringen met nieuwe technologie. Daarvoor moeten we vooral veel testen en leren uit kleine experimenten.”

Vandaag werkt de innovatiedienst aan verschillende projecten rond toegankelijkheid. “Met het Europees gesubsidieerd project SignOn werken we aan iets dat het best te vergelijken valt met ‘Google Translate’”, licht Karim toe. “Samen met 16 partners, waaronder het Vlaams Gebarentaalcentrum, KU Leuven, UGent en het Instituut voor de Nederlandse Taal, willen we de communicatie tussen horenden, doven en slechthorenden verbeteren. Het is een complex project waar heel wat AI bij komt kijken. Google Translate maakt vertalingen op basis van tekst. Bij gebarentaal heb je meer gegevens die tegelijkertijd vertaald moeten worden; de gebaren, de ruimte waarin die handelingen gebeuren en de gezichtsexpressie. 

Het SignOn-project biedt mogelijkheden voor VRT om nog beter verhalen te brengen van en voor Vlamingen. “Op dit moment zijn er niet genoeg tolken om het gigantische aanbod en content te voorzien van Vlaamse Gebarentaal. Hierin zou een soort virtuele tolk (ook wel avatar genoemd) het verschil kunnen maken. Samen met de dovengemeenschap onderzoeken we wat de mogelijkheden hiervan in de toekomst kunnen zijn.” 

Ook in Vlaanderen bundelt VRT samen met mediaorganisaties DPG Media en Play Media de krachten om Vlaamse videocontent automatisch te kunnen ondertitelen. “Geen evidentie, want de kwaliteit van automatisch gegenereerde ondertitels in het Vlaams is nog niet echt goed te noemen. Wellicht heb je dit al eens gemerkt met automatisch gegenereerde Nederlandstalige ondertitels op een Youtube-filmpje.” Op korte termijn werken de partners aan de ondertiteling van short-form en live video content. Daarvoor trainen en ontwikkelen ze samen een Vlaams taalmodel voor media. “Bij een liveuitzending zal dat iets complexer worden, aangezien dat een stuk sneller en tegelijkertijd kwalitatiever moet verlopen. Het potentieel van de technologie voor toegankelijkheid kent voorlopig nog geen grenzen, het is iets wat we vooral samen, in co-creatie, met oog op kwaliteit en transparantie, moeten verkennen.”