VRT Archief onthult uniek geluidsfragment begrafenis Ensor 75 jaar geleden

Op 23 november herdenken we de 75e verjaardag van de begrafenis van de legendarische kunstenaar James Ensor in Oostende. We kunnen foto’s van zijn begrafenis bekijken maar er bestaat dus ook een klankopname van dit moment. 

Kathleen Bertrem, VRT-archief: “In ons archief vinden we een klankopname uit 1936 terug waar James Ensor praat over Oostende. Het is fantastisch om zijn stem nog te kunnen horen. Maar daarnaast vinden we in ons archief, op meerdere lakplaatkanten verspreid, ook klank van 23 november 1949 terug, opgenomen tijdens de begrafenis van Ensor. De klank is gedigitaliseerd en inhoudelijk beschreven. Het resultaat is een digitale audiofile die je meeneemt naar dat moment van toen.”  

Er zijn lakplaten met speeches en andere met achtergrondgeluiden zoals klaroenblazers, het luiden van de kerkklok van het Duinenkerkje in Mariakerke en de stem van de priester die hem ter aarde bestelt. Eén van de meest opmerkelijke sprekers tijdens de plechtigheid was Henry Serruys, de toenmalige burgemeester van Oostende. Zijn woorden geven ons een waardevol inzicht in de betekenis van Ensor voor de stad en de kunstwereld. Naast Serruys horen we ook Franstalige toespraken van prominente figuren zoals minister George Mundeleer, minister Albert Lilar, volksvertegenwoordiger Louis Piérard en Paul Fierens, hoofd van de Belgische koninklijke nationale musea.

“Digitaliseren van een analoge collectie is één ding, maar daarna is er nog veel werk om bepaalde zaken verder uit te zoeken. Zo moeten we plaatkanten bij elkaar brengen en meer info vinden over de inhoud van een opname. Het label van de plaat is namelijk vaak het enige aan informatie waarover we beschikken,” aldus Kathleen Bertrem. Een boeiende klus dus voor de VRT-archivarissen om dit verder uit te zoeken. Archivaris Harry Viaene vertelt: “Omdat we eerst alle volledige sets van platen in onze collectie gerestaureerd, gemonteerd en beschreven hebben, kwam deze set pas in 2023 aan de beurt. De set bestaat in feite uit acht plaatkanten, waarvan er twee ontbreken. En door het ontbreken van die ene plaat missen we twee stukken uit twee verschillende toespraken.” Dankzij de zoektocht in oude krantenartikels door de collega’s van onze documentatiedienst kon achterhaald worden wie er gesproken heeft. Alleen ontbreekt er dus wel een deel van de opname. “Een archivaris krijgt altijd kippenvel wanneer hij een opname ontdekt die jarenlang verborgen is gebleven en waardevolle klanken bevat die het grote publiek nog nooit heeft gehoord,” vertelt Harry. “Het is geen ontdekking, maar wel een herontdekking van iets unieks.” 

De lakplatencollectie van VRT is enkele jaren geleden gedigitaliseerd in samenwerking met meemoo, Vlaams instituut voor het archief. Op de digitale klank kan er nadien nog een verfijnde restauratie toegepast worden zoals het wegnemen van ruis of gekraak op de plaat. Speciaal voor deze herdenking zorgde het VRT-archief voor die extra oppoetsbeurt zodat de klank nog beter verstaanbaar is.