De kracht van kinderen in moeilijke situaties blootleggen

Waarover gaat ‘Wat niemand ziet’? Hoe kwam het programma tot stand? 

Annemie: "Bij Ketnet is er altijd een urgentie om verhalen van kinderen te vertellen. ‘Wat niemand ziet’ kwam er op voorstel van productiehuis De Mensen. Het idee sprak ons meteen aan. Hun uitgangspunt was de kracht van kinderen bloot te leggen die in situaties verkeren waar ze heel weinig aan kunnen doen, maar waardoor ze toch op een bepaalde manier in het leven staan. De Mensen maakte een paar jaar geleden ook ‘Tekens van leven’. Dat ging over kinderen met een zichtbaar litteken en het verhaal daarachter. ‘Wat niemand ziet’ is eigenlijk een beetje het vervolg daarop. Het gaat over kinderen die hun ouders hebben verloren, die naar België vluchtten voor de oorlog, of die opgroeien in een pleeggezin. Dat zijn ook littekens, maar minder zichtbaar. Een rugzakje dat je niet ziet."

Een reportagereeks draaien over kinderen in een kwetsbare situatie vraagt om een omzichtige aanpak. Neem ons eens mee in het productieproces. 

Annemie: "De makers begonnen bij de zoektocht naar kinderen en de juiste verhalen. Voor dit programma zet je geen oproep online. We gingen uitvoerig praten met organisaties die actief zijn binnen onder meer vluchtelingenwerk en suïcidepreventie. De veiligheid van de kinderen stond steeds voorop. We keken niet enkel naar de overtuiging van het kind zelf om te figureren, we wilden ook zeker zijn dat al die kinderen heel erg goed omringd zijn. Zij vertellen hun verhaal, wat al een heel moedige stap is, maar dat verhaal wordt ook getoond op televisie en online. Met pleegzorg Vlaanderen is in die context extra nauw samengewerkt, om nazorg te garanderen waar nodig. Ook in onze contacten met De Mensen kwam die omkadering opnieuw terug. Ketnet reikte ook een psycholoog aan om de productieploeg te ondersteunen tijdens het draaien."

Telidja: "Als openbare omroep draag je de verantwoordelijkheid voor kinderen en hun omgeving, en ook voor de mensen met wie je samenwerkt. Dat is echt cruciaal voor ons. Ook bij De Mensen, waar Ketnet al jaren mee samenwerkt, zit dat in hun DNA verweven. We discussiëren over dingen, grondig en diep, maar hoeven niet meer uit te leggen wat de waarden van Ketnet zijn of hoe ze met kinderen moeten omgaan. Zij werken met een kindercoach en hebben een vaste productieploeg. Ook onze psychologe integreren zij heel snel in hun producties." 

Annemie: "Ze slagen er echt in een vertrouwensband op te bouwen die heel lang doorwerkt. Ze blijven praten met de kinderen, ouders, verzorgers – ook achteraf. In aanloop naar het uitbrengen van de reeks keken ze samen met de kinderen naar het programma. Niet met de bedoeling om dingen te veranderen, maar om te polsen naar reacties en verwachtingen. “Wat vind je nu je jezelf hebt gezien op televisie, wat verwacht je daarvan?” Als zij merken dat er nog extra zorg nodig is, dan nemen wij bijvoorbeeld contact met de school en vragen we na de uitzending ogen en oren open te houden. Ik ben altijd onder de indruk als ik zie hoe zij met kinderen interageren. Dat vertrekt echt vanuit een heel groot vertrouwen."

Wat maakt ‘Wat niemand ziet’ zo bijzonder? 

Telidja: "Elke aflevering gaat uit van de kracht van kinderen. Daar zijn zowel Annemie, als aanbodverantwoordelijke, en het productiehuis heel ver in gegaan. Wat in elke aflevering naar boven komt: kinderen zijn kinderen. Ze leven een gewoon leven, ook al is de situatie niet evident. We zijn erin geslaagd die kinderen te tonen in hun omgang met andere kinderen, die verder niets bijzonders aan hen opmerken. Daar zijn we best fier op. “Jij bent mijn vriend”, horen we die andere kinderen vooral zeggen. Voor hen gaat het om het buurmeisje of de buurjongen, of iemand die zij tegenkomen op school. De rugzak die dat kind meedraagt, valt hen minder op. Kinderen kijken dus anders dan ouders. Hier zetten we de stap richting de-stereotypering. We zetten die kinderen in hun kracht en laten zien dat zij met zeer moeilijke situaties om kunnen gaan."

Annemie: "Volwassen kijkers zien ineens ook welke gevolgen beslissingen in de wereld teweegbrengen voor kinderen. Het meisje Mira dat uit Turkije is gevlucht … Zij heeft nooit om oorlog gevraagd of om te vertrekken uit haar thuisland. Dat is zo sterk aan het programma. Je kijkt hier als volwassene naar en realiseert je dat Mira daar echt niets kan aan veranderen. Als volwassene heb je wel iets in de pap te brokken, ook dat besef komt naderhand binnen."

Annemie Gulickx: “Empathie voor de ander staat op één, herkenning en de dingen bespreekbaar maken zijn het bredere doel.”

Welke impact beogen jullie? 

Telidja: "Het programma is voornamelijk 8+-gericht, maar kijken op jongere leeftijd kan ook al. We wakkeren in eerste instantie empathie aan. Er zit iemand in jouw klas die iets ingrijpends heeft meegemaakt: begrijp wat de situatie inhoudt en besef dat er kinderen opgroeien op een andere manier dan jijzelf. Emigreren naar de andere kant van de wereld zonder dat je iemand meeneemt, dat zijn heel impactvolle dingen. En helaas niet zo uitzonderlijk. In bijna elke klas zit er wel iemand met zo’n verhaal. We brengen die achtergrond en reiken handvatten aan door te tonen hoe die kinderen daarmee omgaan. Die verhalen dwingen respect af." 

Annemie: "Ook de herkenbaarheid is een factor waarop we inzetten. Na ‘Tekens van leven’ hebben we veel reacties gehad van ouders van kinderen met littekens. Zij zaten in de zetel samen te kijken en ineens was daar een gevoel van herkenning. Dat maakt het voor een kind gemakkelijker om er ook in de klas over te praten … Weet je, als je uit het raam kijkt, moet een kind daar Ketnet in herkennen. Dus ook wanneer je opgroeit in een niet-traditioneel gezin of wanneer je een andere achtergrond hebt. Dat zit voor een stuk in onze Wrappers-groep, met personen van verschillende groottes, kleuren en maten. Maar een programma als ‘Wat niemand ziet’ laat een grotere diversiteit zien. Het gaat niet enkel over culturele achtergrond, ook over wat je hebt meegekregen in het leven en de kinderen die het wat moeilijker hebben."

"Empathie voor de ander staat op één, herkenning en de dingen bespreekbaar maken zijn het bredere doel. De gedachte mee te bouwen aan een warmere wereld door kinderen bewust te maken van hun omgeving – in de hoop dat zij hun steentje bijdragen aan de maatschappij van vandaag en morgen. Je hoeft niet de wereld op je eentje te redden, maar wat je doet en wat je zegt heeft wel degelijk impact. Als wij dat idee vanuit VRT niet uitdragen, wie dan nog wel? Naast ontspanning en plezier – wat minstens even belangrijk is – brengen we dus ook ‘Wat niemand ziet’."