Clips uit 1914 tot 1945

De commerciële radiozender "Radio 't Kerkske" was in de jaren 1920 en 1930 enorm populair. Het was de voorloper van Radio 2 Antwerpen. Hier hoor je een interview met omroeper Anton Van Casteren van privézender Radio 't Kerkske. (Fragment uit ‘Echo’, 3 september 1966) 

SBR, de eerste radiobouwer, richtte de eentalige Franstalige zender Radio Belgique op met omroeper Léopold Bracony. 

Radiopionier Theo Fleischman noemde zichzelf de uitvinder van het radionieuws. 

Al in 1926 wordt er in Europa geëxperimenteerd met televisie. Een jonge Cas Goossens vertelt hierover in een aflevering van ‘Histories’ over 50 jaar televisie. 

In de jaren 20 hebben zowel katholieke als socialistische verenigingen hobbyclubs voor zendamateurs. Hieruit ontstaan SAROV en KVRO die nog lange tijd zendtijd op de publieke radio zullen hebben. 

Naar het model van de Britse omroep BBC wordt bij de wet van 18 juni 1930 het Belgisch Nationaal Instituut voor de Radio-Omroep/Institut National Belge de la Radiodiffusion (NIR/INR) opgericht. Deze openbare dienst neemt het grootste deel van het personeel en de zendinstallaties in Veltem van de bestaande privéradiostations Radio Belgique en NV Radio over. Enkele plaatselijke privézenders blijven los daarvan bestaan. Marcel Van Soust de Borckenfeldt, eerder al directeur van Radio Belgique, wordt de eerste directeur-generaal van het NIR. Voor de gesproken uitzendingen komt er één directeur per taalgroep. Aan Vlaamse kant is dat Gust De Muynck. 

Mon de Goeyse , redacteur bij het NIR, geeft een voorbeeld van censuur op de radio in de jaren 30.  

Radiopionier Theo Fleischman vertelt over de technische uitdaging van de verslaggeving van de begrafenisplechtigheid van Koning Albert I. Je hoort ook enkele passages uit het radioverslag. 

De plotse dood van de geliefde koningin Astrid op 29 augustus 1935 was voor alle Belgen een enorme schok. Op de aankondiging over de radio is te horen hoe diep het land is getroffen. In prachtige, poëtische zinnen tekent radiojournalist Philip Van Isacker het portret van de overleden koningin. Op 3 september 1935 wordt koningin Astrid begraven. 

In 1933 lanceerde de Raad van Bestuur van het NIR/INR een architectuurwedstrijd voor een nieuw omroepgebouw aan de vijvers van Elsene. Dit gebouw moest voldoen aan strenge technische eisen, wat de competitie extra spannend maakt. Er werden maar liefst twee architectuurwedstrijden gehouden, met gerenommeerde juryleden als Victor Horta en Henry Van de Velde, om tot de ultieme keuze te komen. Uiteindelijk, op 25 november 1933, werd het ontwerp van de Brusselse architect Joseph Diongre gekozen. En op 3 november 1935 legt minister van PTT, Paul-Henri Spaak, de eerste steen van het nieuwe omroepgebouw aan de vijvers van Elsene, het latere iconische Eugène Flageyplein. 

In 1939 wordt Jan Boon leidend ambtenaar van de Nederlandstalige taalrol bij het NIR. Na de oorlog zal hij uitgroeien tot de eerste administrateur-directeur-generaal van het NIR, een rol die hij met passie en toewijding vervult tot aan zijn overlijden in 1960. 

Ochtendpresentator Jos Servotte had de dringende taak om de bevolking wakker te schudden met het schokkende nieuws dat de Duitsers in de vroege ochtend van 10 mei België waren binnengevallen. Die dag hield het NIR de hele dag uitzendingen om ervoor te zorgen dat iedereen op de hoogte bleef van het laatste nieuws. Luister naar de reconstructie door Jos Servotte met de originele tekst en ontdek wat er die dag gebeurde in het Flageygebouw. 

Een van de meest legendarische uitspraken uit de radiogeschiedenis kwam van journalist Jan Moedwil. Vanuit ‘Radio België-Radio Belgique’ in Londen, een van de European services van de BBC, sprak hij de Vlamingen moed in met zijn krachtige woorden: "Toch krijgen we ze wel, de moffen". Op initiatief van de BBC werd op 28 september 1940 'Radio België-Radio Belgique' opgericht in Londen. Deze uitzendingen, gericht op België en Belgisch Kongo, hadden voornamelijk een propagandafunctie en boden een bron van hoop en inspiratie in donkere tijden. Hoewel Radio België een regeringsinitiatief was, stond het volledig onder controle van de BBC. In de programma's van Jan Moedwil kwam weinig nieuws aan bod, aangezien de BBC zelf het oorlogsnieuws beheerste, ook in het Nederlands. 

Tijdens de oorlogsjaren veranderde de radio een krachtig propaganda-instrument van de bezetter. 'Zender Brussel' werd opgericht en bracht dagelijks een fascistisch ochtendpraatje van Ferdinand Vercnocke. Vanaf 1940 werd het NIR compleet getransformeerd: de zender kwam onder beheer van een Duitse 'Kommissarische Verwalter' en werd gedomineerd door collaboratiegezinde figuren. Aan het hoofd van Zender Brussel stond de ultranationalistische dichter Wies Moens, die de programma's stevig in een pro-Duitse richting stuurde. Deze periode markeerde een dramatische omwenteling voor de radio, waarin het medium werd ingezet om de boodschap van de bezetter te verspreiden.

Meer weten over Zender Brussel?

Met grote trots kondigt directeur Theo Fleischmann de allereerste uitzending aan van de BNRO, de Belgische regeringszender in Londen. Vanaf 1943 werd er hard gewerkt aan de oprichting van een Belgische wereldomroep, een ambitieuze stap voorwaarts. Nog voor het einde van de oorlog, op 31 januari 1945, was het zover: de bestuursraad van het BNRO richtte de Werelddienst op en het BNRO werd officieel afgeschaft. Vanaf nu zal de Belgische radio wereldwijd uitzenden. 

Samoyede was de geheime codenaam voor het ondergrondse netwerk van dappere radiomedewerkers die de heropstart van de Belgische radio na de bevrijding voorbereidden. Dankzij hun vastberaden inzet en moedige acties was de Belgische BNRO het allereerste station dat na de bevrijding weer in de ether kwam. 

Op 6 juni 1944 landen de geallieerde troepen op de stranden van Normandië. De landing markeert het begin van de bevrijding van Europa. De geallieerde veldtocht richting het noorden van Frankrijk en België kan eindelijk beginnen. Op zondagmiddag 3 september rijdt de tweede divisie pantsertroepen Brussel binnen langs de Tervurenlaan. De bevrijding is nu echt een feit. De zoon van Jan Boon vertelt zijn verhaal.